top
Crosne
Stachys affinis
Crosne
Recepten
Crosnes - Stachys affinis

Crosne

Crosne

Crosnes zijn de 'michelin'worteltjes van de Japanse andoorn, een plant die ook wel de Chinese artisjik wordt genoemd, omdat de smaak van de wotletjes daaraan doet denken. De benaming crosne is Frans.

De smaak van de knapperige, crêmekleurige crosne lijkt vaag op die van de bloembodem van de artisjok (Cynara cardunculus), de bereiding op die van de aan de artisjok verwante aardpeer, ook wel Jeruzalem artisjok genoemd, ook een lastig te schillen wortelknol. De textuur van crosnes lijkt eerder op die van waterkastanje. Ze smaken licht zoet.

Wanneer je crosne in het winkelschap aan treft, is die vermoedelijk van Franse teelt, waar de crosne sinds het eind van de negentiende eeuw wordt verbouwd in de Val de Loire, de regio Parijs, in Bretagne, Bourgogne en de Somme.

De oogst van de wortelstokken is bewerkelijk. Wanneer je een enkele plant wilt oogsten, is het relatief simpel. Eerst ontgraaf je de knolwortel voorzichtig. Hierbij raken de worstelstokjes los. Ze kunnen nu stuk voor stuk worden opgeraapt. De plant hoeft niet in zijn geheel gerooid te worden. Het overblijvende deel van de plant wordt tot een decimeter boven de grond gesnoeid. Planten die in pot worden geteeld, kunnen natuurlijk gekeerd worden, daarmee is een stuk eenvoudiger om de wortelstokjes te oogsten.

Soortgelijke groenten

Soortgelijk 'knolletjes' zijn de blozend-rode Peruaanse oca (Oxalis tuberosus), en de mashua (Tropaeolum tuberosum)

Practische zaken

Aankoop en bewaren

Crosnes zijn te koop van november tot en met januari, onder meer van het merk Prince de Bretagne. Wikkel ze in een vochige doek, zodat ze niet uit drogen. Alleen dan kun je ze langere tijd bewaren, tot maximaal een maand. Buiten de koeling zullen ze snel verdrogen en verrotten. Houd daar rekening mee bij aankoop.

En . . hoe kleiner het worteltjes hoe delicater de smaak. Grotere knolletjes smaken eerder als aardappel dan als aardpeer.

Culinair gebruik en bereiding

In de Franse keuken wordt de crosne gekookt en net als in Japan als bijgerecht geserveerd. De kooktijd van crosnes bedraagt 6-7 minuiten in water, in een gesloten pan. In Japan kent men de wortels sinds 1675, het jaar althans waarin ze voor het eerst in Japan beschreven worden. In Japan worden de cosnes in de kleuren rood (shiso-azijn of aka umesu) en zwart (zwarte azijn) met Nieuwjaar geserveerd asl onderdeel van de osechi. In plaats van zwart gekleurde wortels worden vaak zwarte bonen gebruikt.

In China worden de knolletjes in gekruid zuur (azijn) ingelegd en (soms) al bij het ontbijt gegeten. Hij kan ook rauw gegeten worden, en in salde verwerkt.

Kook de knolletjes niet onnodig lang, ze verliezen al snel hun knapperigheid en smaak. Een goede methode is ze voor te koken door ze twee minuten in kokend water te houden en direct terug te koelen in ijswater, wanneer je ze in een gerecht gebruikt. Kook of roerbak ze daarna nog hoogstens enkele minuten mee. De totale kooktijd bedraagt hooguit 6 minuten.

slotregel

Oorsprong en verspreiding

De Chinese artisjok komt uit de provincies Mongolië Shaanxi, Shanxi en Xinjiang in het noorden van China. Hij groeit er van nature op berghellingen, het liefst op natte plekken, tot op een hoogte van 3.200 meter.

In ons land komen de meeste crosnes uit Frankrijk, maar sinds kort ook uit België. Eerder werd de plant ook in Engeland verbouwd, door ziekten is die teelt in de zeventiger jaren volledig stil gevallen. Populair was de crosne in de negentiende eeuw, tot aan de jaren 20 van de twintigste eeuw. Pas een jaar of tien geleden kwam de crosne weer terug in beeld, met de opkomst van andere 'vergeten' groenten zoals de Jeruzalem artisjok en de rutabaga.

Taalkundige aspecten, etymologie

De naam crosne dankt de plant aan de plaats Crosne in de Essonne, waar hij in 1882 door Pailleux geïntroduceerd werd, en voor het eerst in Frankrijk verbouwd.

Benamingen in diverse talen

engels
chinese artichoke, artichoke betonie
frans
crosne (du japon)
italiaans
 
spaans
alcachofa china
duits
knollen-ziest
hindi (india)
 
indonesisch
 
japans
chorogi, kanroshi
vietnamees
 
chinees
gān lùzǐ 甘露子
kantonees
gam lou zi
 
slotregel

Gezondheidsaspecten

Voedingswaarde, gezondheidsrisico's

Chinese artisjokken zijn rijk aan eiwitten en betaïne, maar bevatten tevens een polymeer, stachyose genoemd, dat niet verteerbaar is een winderigheid kan (zal) veroorzaken. De calorische waarde is 75 (kCal). Honderd gram crosne bevat 15 gram eiwitten.

slotregel

Bronvermelding update maart 2020

Crosne du Japon | Wikipedia (FR/EN) Stachys sieboldii | Flora of China Crosne | Specialty produce Maybe it's a tuber: Crosnes | Hank Shaw, 2013 Hunter, angler, gardner, cook Chorogi | Guid to traditional Japanese restaurants and dining in Japan Tuberina o carciofo cinese | R. Zaltieri, Giardini & ambiente