top
Mentha (munt)
Lamiaceae
Mentha
Muntsoorten
MENTHA ARVENSIS (AKKERMUNT)

Mentha

Mentha is een plantengeslacht uit de familie van de lipbloemigen, de Lamiaceae. Het omvat maximaal 25 plantensoorten.

Het geslacht Mentha is altijd al onderwerp van discussie geweest, mede door de grote verscheidenheid aan muntplanten. Sinds Linneaus Species Plantarum zijn meer dan drieduizend soorten beschreven. Illustratief voor de ontwikkeling van de classificatie van het geslacht is het verloop van de indeling in secties of groepen. Briquet (1897) onderscheidde het geslacht Mentha in twee groepen en vijf secties: Menthastrum (Verticilatae, Capitatae en Spicatae) en Pulegium (Eupulegia, Audibertiae), Harley en Brighton (1977) verdeelden Mentha eveneens in vijf secties: Audibertia, Eriodontes, Mentha, Preslia en Pulegium, terwijl Tucker en Naczi (2006) Mentha in vier secties verdeelden: Eriodontes, Mentha, Pulegium en Tubulosae, exclusief de Australische Mentha cunninghamii. Het geslacht zou volgens de huidige inzichten 18 soorten, 15 hybriden en honderden variëteiten omvatten.

Alle muntsoorten zijn sterk geurende planten. Op grond van het geurprofiel worden muntsoorten vanuit culinair opzicht onderscheiden in soorten waarin menthol de dominante geurstof is, en planten waarin carvon dat is. Van de eerste is de hybride Mentha x piperitum (pepermint) een belangrijk, geliefd voorbeeld, van het carvon-type is dat Mentha spicata (groene munt of Marokkaanse munt).

Het is heel moeilijk, zoniet onmogelijk om het smaak- en geurprofiel van een muntsoort klip-en-klaar te definiëren, omdat de chemische samenstelling sterk afhankelijk is van diverse omstandigheden, variërend van het seizoen, het klimaat, de bodemsamenstelling, de regio. Van muntsoorten die de reputatie hebben boordevol pulegoon te zitten, blijken variëteiten te bestaan of te zijn ontwikkeld waarin pulegoon vrijwel afwezig is. Dat geldt zelfs voor polei. die in Zuid-Europa op het alledaags menu staat - bijvoorbeeld in Portugal - maar in West-en Noord-Europa als absoluut giftig te boek staat.

Muntplanten zijn veelal meerjarig, en hebben rechtopgaande, hoekige stengels die soms maar tien centimeter hoog worden, maar in sommige gevallen kunnen uitgroeien tot een hoogte van ruim een meter. De donkergroene tot grijsgroene bladeren variëren van bijna rond tot lancetvormig, zijn enkele centimeters lang en staan in paren. Muntplanten bloeien uitbundig, met witte tot bleek-paarse, klokvormige bloemen, in schijnkransen geplaatst. De vrucht is een kleine doosvrucht, met één tot vier zaadjes.

Muntplanten houden van vocht, en gedijen het best in vochtige grond zoals in greppels. De plant vermeerdert zich door zaad en door vegetatieve vermeerdering met zijn onder- en bovengrondse uitlopers (stolonen), met de neiging andere gewassen te overwoekeren.

slotregel

Oorsprong en verspreiding

Munt wordt geassocieerd met de keukens van het Midden-oosten en Noord-Afrika, de Touareg-keuken in het bijzonder, maar ook met de Anglosaksische keuken, maar groeit over de hele wereld.

Als oorsprong van munt noemt men veelal; het Middellandse-zee-bassin, de landen rondom de Middellandse zee. Van daaruit zou de plant wereldwijd verspreid zijn. Toch worden zes soorten in Australië en Tasmaniëk; aangetroffen, waaronder de inheemse Mentha cunninghamii. Ook in Amerika komt een inheems muntsoort voor, de Mentha canadensis.

Munt was al in de oudheid een belangrijk kruid, dat tal van eigenschappen werd toegedicht, maar daarbij gaat het meer om muntachtige planten, dan om de botanische munt. Plinius bijvoorbeeld beschrijft hoe munt de geest verruimt en je trek in vlees bevordert. Munt werd gebruikt om baden te aromatiseren, en als eau-de-toilette. eetlustbevorderend. Met anijs en komijn was munt lange tijd een belangrijk betaalmiddel, onder meer onder de Farizeeeërs. Het stond met andere woorden hoog in aanzien.

Diverse muntsoorten en muntachtigen komen voor op de Capitulare de villis vel curtis imperii, de landgoedverordening waarin Karel de Grote gedetailleerd voor schrijft hoe een keizerlijk landgoed beheerd moest worden en welke (73) gewassen en kruiden en (16) vruchtenbomen er op aangeplant en verbouwd moesten worden. waaronder:

  • aarmunt - mentam (mentha spicata),
  • hertsmunt - metastrum (mentha longifolia),
  • watermunt - sisimbrium (mentha acquatica),
  • polei - puledium (mentha pulegium)
  • vrouwenmunt- costum (tanacetum balsamita) en
  • kattenmunt - neptum (nepeta cataria 'citriodidora').

In de vroege middeleeuwen werd munt in vrijwel iedere Europese kloostertuin verbouwd. Men gebruikte het ook voor het eerst als mondverfrisser. Poetsen van tanden gebeurt tot de uitvinding van tandpasta in de negentiende eeuw met gemalen schelpen of kalk. In de middeleeuwen voegde men daar kruiden aan toe: rozemarijn, peterselie en salie, en heel soms munt. In andere culturen gebruikte men daarvoor andere voorradige kruiden. In India bijvoorbeeld gebruikt men een mengsel van venkel, cardamom en steranijs, dat nog altijd wordt gebruikt en soms op tafel staat. Dat mengsel heet 'mukwah'.

De Nederlandse markt wordt gedomineerd door aarmunt of groene munt (Mentha spicata) en Marokkaanse munt (Mentha spicata var crispa), dat hier behalve in Marokkaanse gerechten en thee in mojito wordt gebruikt, een van origine Cubaanse coctail van Cubaanse rum, rietsuiker en sodawater.

Taalkundige aspecten, etymologie

Nomenclatuur

Het woord munt of mint, komt van het Latijnse woord mentha, dat ook de geslachtsnaam is. Dit woord is ontleend aan de Griekse mythologie, waarin de nimf Mynthe uit jaloezie door Proserpine in de plant werd veranderd in de plant die we nu munt noemen.

Populaire benaming

De Nederlandse taal kent naast het woord munt als verzamelbegrip ook het woord kruizemunt. Hiermee wordt niet op één specifieke muntsoort gedoeld, maar munt in het algemeen (aarmunt, akkermunt, watermunt).

Benamingen in diverse talen

engels
mint
frans
menthe
italiaans
menta
spaans
menta, hierba buena
 
slotregel

Muntsoorten

Iedere streek kent zijn eigen favoriete muntsoort. In de Maghreb is dat "Marokkaanse munt", in Turkije "Turkse munt". Deze beide muntsoorten domineren de Europese markt.

Naast de commerciële muntsoorten zijn er heel veel soorten munt, die thuis geteeld worden, in de tuin of op het balkon. Het gaat hier steeds vaker om 'rariteiten' als mandarijnmunt of grapefruitmunt of chocolademunt.

Er zijn ook muntsoorten met een landsnaam, zoals Chinese munt (Mentha haplocalyx) en japanse munt (een variëteit vdie speciaal voor de productie van muntolie is ontwikkeld). Marokkaanse en Turkse munt zijn beide 'crispa' vormen van de groene munt. Vietnamese en Mexicaanse munt worden wel als muntsoorten beschouwd, maar zijn geen leden van de muntfamilie, respectievelijk Persicaria odorata en Tagetes lucida.

Marokkaanse munt

Marokkaanse munt (Mentha spicata var crispa), een groene munt variëteit, is de meest verkochte muntsoort in ons land.

Pepermunt

Pepermunt (Mentha x piperita) is een kruising tussen aarmunt en watermunt, en heeft zich vanuit Europa over de hele wereld verspreid. De olie is een belangrijke smaakstof, onder meer bekend van pepermuntjes.

Bergamotmunt

Bergamotmunt (Mentha x piperita citrata) is een variëteit van pepermunt, en ruikt ondanks zijn citrus-benaming vooral naar lavendel.

Akkermunt

Akkermunt of ook wel akkerplei (Mentha arvensis) is één van de oudste muntsoorten met een sterk pepermunt-aroma.

Polei

De wilde polei is in ons land ernstig bedreigd, komt voor op de rode lijst. Groeit onder meer in de uiterwaarden. Maar is het wel een eetbaar kruid ?

Hertsmunt

Hertsmunt of bosmunt (Mentha longifolia) heeft het aroma van pepermunt en het uiterlijk van kruizemunt, hoewel, zonder vertakkingen. Geen culinaire toepassing bekend.

Engelse watermunt

De in het wild groeiende watermunt of Hart's pennyroyal (Mentha cervina) is een bedreigde plantensoort.

slotregel

Gezondheidsaspecten

Voedingswaarde, gezondheidsrisico's

Munt wordt in zijn algemeen geprezen om zijn vele, bewezen kwaliteiten. De menthol in munt bijvoorbeeld kalmeert de maagspieren en verbetert de galproductie, en versnelt daarmee het spijsverteringsproces. Logisch daarom, dat je bij bepaalde spijverteringsaandoeningen, juist géén munt mag gebruiken. Menthol - weten we - verdunt het slijmvlies, waarom het wordt toegepast om slijm los te helpen maken en het hoesten te verlichten. En het helpt ook tegen keelpijn.

Maar munt heeft ook een schaduwkant. Het hoeft geen nadere toelichting dat het innemen van grote hoeveelheden, zoals via muntolie, het risico vergroot op een interactie met andere kruiden of kruidenmengsels of medicijnen. Lees hierover in de vele, vele publicaties over dit onderwerp, zoals deze publicatie over de gezondheidsaspecten van pepermunt van het medisch centrum van de Universiteit van Maryland.

Sommige muntsoorten bevatten grote hoeveelheden van de monoterpenen pugeloon en methofuraan. Op grond daarvan wordt polei in veel artikelen giftig verklaard (vanwge het hoge gehalte pugeloon met name). Maar polei is niet de enige muntsoort waarin deze beide toxische stoffen in grote hoeveelheden voor kunnen komen. De consument mag er van uit gaan dat het toezicht op de voedselveiligheid in die mate functioneert dat er geen risico's zijn verbonden aan het consumeren van munt bij normaal - bescheiden - gebruik. Voor iedere munt is de waarschuwing op zijn plaats dat het gebruik van hoge doseringen munt, of muntolie in zijn algemeen sterk wordt afgeraden voor zwangere vrouwen en kinderen.

slotregel

Bronvermelding update december 2020

Plants of Genus Mentha: From Farm to Food Factory | B. Salehi e.a. Plants (Basel). 2018 Sep; 7(3): 70. Published online 2018 Sep 4. doi: 10.3390/plants7030070 Phylogenetics of Mentha (Lamiaceae): Evidence from Chloroplast DNA Sequences | J. Bunsawat e.a., October 2004 Systematic Botany 29(4):959-964 DOI: 10.1600/0363644042450973 Investigation of variations of the morphological values and flowering shoot yield in different mint species at Iran | Bohloul Abbaszadeh e.a. Journal of Horticulture and Forestry Vol. 1(7) pp. 109-112 September, 2009 Available online http://www.academicjournals.org/jhf via Academic Journals Nutritional attributes of herbs | Crop & Food Research Confidential Report No. 1891, L.J. Hedges & CE Lister, april 2007 Etymologiebank munt | Etymologiebank.nl (M. Philippa, Etymologisch Woordenboek van het Nederlands) Nutritionfacts spearmint | Nutritiondata.self.com Information on mint plants | Mentha.info Mint | Wikipedia (EN) Minzen | Wikipedia (DE) Mint | Sunland herbs Freshly minted | Table manners, Drexel university Mints | Botanical.com, a modern herbal Health information on peppermint | Medical reference guide, university of Maryland Horticulture crops | National health board India Capitulare de villis (pflanzenlist) | Karslgarten, botanische garten Aachen