De Zaffferano di San Gimignano is momenteel de oudste Italiaanse saffraan op het Italianse vasteland. San Gimignano was in de twaalfde eeuw al befaamd om zijn saffraan en wijn (Vernaccia). Het had het monopolie gekregen op de handel in saffraan, tot ver over de grens. Saffraan werd aanvankelijk voornamelijk in de apothekerij gebruikt, en diende als soldij en als wettig betaalmiddel.

San Gimignano was dankzij de landbouw sinds 1199 een welvarende, vrije stad. De handel in saffraan en wijn brachten de stad grote rijkdom, en niet alleen dat het inwonertal steeg snel tot 13.000. De stad had de ambitie om te nog verder groeien, en zijn grondgebied uit te breiden naar het nabijgelegen Volterra. Maar dat is nooit gebeurd, al heeft het conflict met Volterra honderd jaar in beslag genomen.

Net als de rest van Europa werd de stad eind jaren veertig van de veertiende eeuw geteisterd door de Zwarte dood (de pest) welke tweederde van de inwoners het leven kostte en de stad haar machtbasis, de handel in saffraan. San Gimignano verloor bovendien haar zelfstandigheid, en kwam onder Florence te vallen, dat zelfs de burgemeester van de stad benoemde.

Na de eerste pestgolf heeft de stad in 1430 nog een tweede pestgolf meegemaakt, die de bevolking opnieuw decimeerde, nu met de helft. Florence gaf de stad opdarcht om een burcht te bouwen, de Rocca di Montestaffoli. Gimignano moest voor de financiering te rade bij de bankiers van Florence, die de stad uit persten en er zodoende voor zorgden dat het onder de vleugels van Florence bleef.

De torens van de stad, ook bekend van steden als Sienna, zijn het kenmerk van de welvarende Toscaanse stad. Op zijn hoogtepunt had San Gimignano er 72, geen kerktorens maar torens op de huizen van particulieren, een teken van welvaart. De stad dankt er zijn Unesco Tegenwoordig heeft de stad zo'n 8.000 inwoners en is de belangrijkste bron van inkomsten de landbouw.

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Koop bij voorkeur geen saffraanpoeder, zie met eigen ogen de saffraandraden om er verzekerd van te zijn geen bijgemengd product te hebben. Gebruik een vijzel om de saffraan fijn te wrijven, zodat de safraan op zijn best in oplossing kan gaan.

Culinair gebruik

In Libro della cocina, een kookboek uit de veertiende eeuw van een onbekend Toscaans auteur staan enkele typisch Toscaanse gerechten met saffraan, waaronder diverse soepen, brodi, en porrata bianca.

Uit documenten blijkt dat er al vroeg in de dertiende eeuw, weelicht al eerder saffraan werd verbouwd. Mrt de opbrengst van saffraan kon men in 1228 de verdediging van het belegerde kasteel van Nera te bekostigen. De safraan werd vanuit San Gimignanao over heel Europa verhandeld via de havens van Pisa en Genua, maar ook naar de grote steden in Noord-afrika en het Midden-oosten (Tripoli en Aleppo). De inkomsten uit de saffraanhandel stelden welgestelde families in staat om hun huizen van torens te voorzien ten teken van hun rijkdom.

Aanvankelijk werd saffraan hoofdzakelijk gebruikt als medicijn en als kleurstof. Uit 1228 dateert een document dat het ook als smaakstof in de keuken werd gebruikt in een lunch van varkensvlees en eieren [fercolis carnium porchi et in ovis et pipere et croco].

De florerende handel in saffraan had een schaduwzijde. Er gingen zulke bedragen in om , dat er ook gefraudeerd werd, reden voor het stadsbestuur om al heel vroeg kwaliteitscriteria op te stellen. Mede daardoor stond de saffraan zeer hoog in aaanzien bij diverse vorstenhuizen. Desondanks is de saffraanteelt in Gimignano in de zeventiende eeuw vrijwel verloren gegaan, om pas recent weer in oude glorie hersteld te worden met de toekenning van het DOP-label in 2004.

Het label heeft uitsluitend betrekking op saffraan die is verbouwd in de gemeente San Gimignano.