In de botanie spreken we van plantenfamilies, -geslachten en -soorten. Het geslacht Oryza (rijst) behoort tot de familie van de grassen (Graminae of Podaceae). Het behoort met het geslacht Zizamia (wilde rijst) tot de geslachtengroep Oryzeae. Wat in het spraakgebruik wordt verstaan onder rijstsoorten worden in de botanie variëteiten genoemd. Eetbare 'wilde rijst' is geen rijst, maar een andere, verwante plant, een grassoort met de naam Zizinia. Alleen de beide gedomesticeerde soorten zijn geschikt voor consumptie.

De meest verbreide en meest verbouwde rijstsoort is de Oryza sativa. Hiervan alleen al zijn wereldwijd zo'n 40.000 variëteiten bekend, waarvan er vele alleen in een bepaald land of bepaalde regio groeien. Het aantal variëteiten van de Afrikaanse rijst is niet bekend, maar loopt zeker in de honderden.

Het kaf van rijst is niet eetbaar, want onverteerbaar, en dient verwijderd te worden om de zaden überhaupt te kunnen eten. Wanneer het kaf eenmaal verwijderd is, resteert een zaad dat is omgeven door een vlies, de zemel. Dit is vergelijkbaar met wat bij de meeste granen 'volkoren' wordt genoemd. Wanneer het vlies voor polijsten verwijderd is - de zemel wordt ook zelfstandig als voedsel gebruikt - resteert 'witte rijst'.

Het meest in het oog springende verschil tussen de beide rijstsoorten is de breekbaarheid van de korrels (zaden) van Afrikaanse rijst tijdens het polijsten. Er is veel breuk. Van Aziatische rijst breekt gemiddeld één op de zes korrels tijdens het polijsten. Ook in het eerdere stadium treedt beuk op, reden waarom niet alle gebroken rijst 'witte rijst' is.

De domesticatie van rijst vond op twee plaatsen in twee tijdvakken plaats, onafhankelijk van elkaar en zonder wetenschap van elkaar. De oudste vondsten zijn afkomstig van de neolitische Daxi-cultuur (4500 tot 3000 voor Christus), gevonden in de Drie kloven regio in China. In de eeuwen daarna is de teelt ook in naburige landen begonnen. Vermoedelijk is deze rijst echter pas in de negende eeuw na Christus door handeldrijvende Arabieren via de Zijderoute in Europa (met name in Sicilië) geïntroduceerd.

Deze rijstsoort wordt Oryza sativa genoemd (wat gedomesticeerde rijst betekent). Hij is voortgekomen uit de Oryza rufipogon, een wilde rijstsoort die nature in het oosten, zuiden en zuidoosten van Azië voor komt.

In Afrika, Nigeria, had toen al de domesticatie van de Afrikaanse wilde rijst (Barth's rijst of Oryze barthii) plaats gevonden, een plant die in de sub-Sahara groeit. Men neemt aan dat deze domesticatie twee tot drieduizend jaar geleden heeft plaatsgevnden, vermoedelijk in Mali. Het epitheton glaberrima betekent 'onbehaard'.

 

#oryza sativa (rijst)  #oryza glaberima (afrikaanse rijst)  Zizania (wilde rijst)"

slotregel