E Harig vingergras (Digitaria sanguinalis, basioniem: Panicum sanguinale) of bloedgierst is een eenjarige plant, die behoort tot de grassenfamilie (Gramineae of Poaceae). De plant komt van nature voor in Europa en is van daar uit verspreid over de hele wereld. De plant komt op de Waddeneilanden na in heel Nederland voor. Harig vingergras lijkt veel op handjesgras (Cynodon dactylon), maar het tongetje van handjesgras bestaat uit haartjes in plaats van een vliesje. De plant wordt 10-60 cm hoog en heeft een liggende of opstijgende groeiwijze. De liggende stengels vormen op de knopen wortels. Dit in tegenstelling tot glad vingergras (Digitaria ischaemum). De korte, 3-10 mm brede, lichtgroene bladeren zijn van boven behaard evenals de bladschede. Het vliezige tongetje is 1,5 mm lang. Harig vingergras bloeit van juli tot de herfst. De meestal paars aangelopen bloeiwijzen bestaan uit vier tot zes schijnaren, die aan de top van de stengel staan ingeplant. De 2,5-3,5 mm lange aartjes zijn elliptisch-eivormig en vrij stomp. Ze staan met twee bij elkaar. Het onderste kelkkafje is klein, het tweede kelkkafje is half zo lang als het aartje en het heeft drie nerven. Het 'derde kelkkafje' is het onderste kroonkafje van de onvruchtbare bloem en is even lang als het aartje. De kroonkafjes zijn ongeveer 2,2 mm lang. De stempels en de 0,5 mm lange helmhokjes zijn purper kleurig.De geelachtigbruine, aan twee kanten spitse vrucht is een 2-3 mm lange en 1,5 mm brede graanvrucht. De plant komt voor op bouwland, in moestuinen, aan wegranden en langs spoorwegen. Toepassingen De zaden kunnen tot meel vermalen gebruikt worden voor het maken van pasta. In de oudheid werd vingergras in Centraal-Europa als graangewas geteeld. Het staat zelfs niet op de lijst van millets die door het Centrum worden gepromoot als "voedingsgranen". Krishna Prasad van de in Bengaluru gevestigde non-profit organisatie Sahaja Samrudha zegt op basis van zijn interactie met Baiga boeren die de zeldzame gierst presenteerden op het begin dit jaar in Bhopal georganiseerde Using Diversity Seed Festival: "Een van de redenen waarom sikiya geen grote aantrekkingskracht heeft, is dat de verwerking van de gierst omslachtig is. Traditioneel gebruiken Baiga vrouwen de musar, een zware houten stok, om de harde buitenkant te verwijderen. Het kleine formaat maakt het moeilijk om het graan van de stenen te scheiden." Hij voegt eraan toe dat inspanningen moeten worden geleverd om geschikte verwerkingsmachines te ontwerpen. Interessant is dat sikiya ook de Poolse gierst wordt genoemd, omdat boeren in Polen de gierst verbouwen en eten, en als veevoer gebruiken. Het wordt ook in Duitsland verbouwd. Terwijl de regering onwetend blijft over sikiya, proberen Biswas en enkele anderen het populair te maken. Biswas heeft graanmonsters naar het Indian Institute of Millets Research (IIMR) in Hyderabad gestuurd voor een voedingsanalyse. "Sikiya is een vingergierst van krabbengras. Het heeft altijd deel uitgemaakt van de inheemse cultuur. Het enige wat we ervan weten is dat de gierst 12 procent eiwit bevat. De analyse van vitaminen, calcium, ijzer en aminozuren is nog gaande," zegt Vilas Tonapi, directeur van IIMR. Om na te gaan of sikiya kan gedijen buiten het thuisland van de Baigas, kweken Soumik Banerjee, een inheemse zaadconservator uit het Godda-district van Jharkhand, en onderzoekers van de Jawaharlal Nehru Krishi Vishwavidyalaya (JNKV) in Jabalpur, de gierst op experimentele basis. "Vorig jaar hebben we sikiya in september gezaaid en in februari geoogst," zegt Ajay Singh Gontia, die aan het hoofd staat van de afdeling plantenfysiologie van het JNKV. Zijn afdeling is van plan de gierst dit jaar opnieuw te telen. Maar zullen deze inspanningen ervoor zorgen dat sikiya terugkeert op het bord van de Baigas?

De Digitaria cruciata is een eenjarig, middelhoog gras. Vormt laag bij de grond scheuten en groeit van daar uit tot een plant van 30-100 cm hoogte De bladeren zijn lancetvormig, 5 tot 20 cm lang en 3 tot 10 mm breed. Bloeit in trosjes van 5 tot 8 bloemen. De zaden zijn elliptisch, 2-3 mm groot. Hij bloeit vanaf juni en verliest zijn zaden in oktober, althans de wilde soort.

De gedomesticeerde raishan (Digitaria cruciata var esculenta of Digitaria compacta) komt alleen in het district Khasi Hills in Meghalaya in het uiterste oosten van India voor. De plant is groter (hoger) en heeft langere aren dan de wilde, en ook de zaden zijn groter. Desalniettemin is het een trage groeier, en is de opbrengst vrij laag. De plant wordt in april-mei gezaaid. Pas in augustus schiet de plant uit, met een twintig-, dertigtal scheuten. In september vormt hij de aren, eveneens een twintig- tot dertigtal. Iedere aar is een centimeter of 15 lang.

De zaden vallen niet af, zoals bij de wilde raishan gebeurt. Wanneer het gras is uitgegroeid tot circa 1 meter 25, worden de aren bijeen gebonden met het oog op het oogsten. De aren worden geoogst door ze met de hand te ritsen. Dat gebeurt veelal in oktober.

Raishan behoort tot de grassen-orde Panicoideae. Het geslacht waartoe het behoort, de Digitaria komt over de hele wereld voor. Het is in 1768 door Von Haller gedefinieerd, en omvat meer dan 250 plantensoorten. Slechts drie daarvan komen in Europa voor.

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Raishan is niet verkrijgbaar op de Europese markt.

Culinair gebruik en bereiding

Het meel is glutineus, zoals kleefrijst, ideaal voor het maken van pap, geschikt om brood mee te maken.

De plant groeit op grote hoogte, tot op 2000-3000 meter hoogte. In China in de provincies Guizhou, Hubei, Shaanxi, Sichuan, Xizang en Yunnan

De raishan die in Assam (Khasi Hills) wordt verbouwd is daar vermoedelijk aan het einde van de negentiende eeuw gedomesticeerd. Sindsdien is de plant nauwelijks geëvolueerd. De enige locatie waar de plant nu nog wordt verbouwd is het Shillong Plateau op 1000 meter hoogte.

Taalkundige aspecten, etymologie

De geslachtsnaam Digitaria is afgeleid van het Latijnse digitus, dat cijfer of vinger betekent. De populaire benaming van dit type gierst is dan ook vingergierst. Het epitheton cruciata - eveneens van Latijnse oorsprong - betekent 'gekruist' .

Benamingen in diverse talen