top
Ataiko
Aframomum subsericeum
Ataiko
Recepten met ataiko
Aframomum subsericeum  © 2016

Ataiko

Aframomum subsericeum

Net als paradijsgraan en mbongô is ataiko een telg uit de gemberfamilie.

De plant groeit zoals alle Zingiberaceae in een warme, vochtige omgeving en houdt van enige schaduw. De wortelstok (rhizome) groeit vlak onder de grond. De plant wordt zo'n 4 meter hoog en heeft langwerpige en puntige bladeren, zoals bamboe. Dicht bij de grond vormen zich twee trompetachtige bloemen, die direct uit de grond lijken te komen, maar op steeltjes staan. Ze vallen al snel af om plaats te maken voor twee peervormige vruchten (7-8 cm). Deze bevatten rood-bruine zaden in een gelei-achtig vocht.

De ataiko kent twee ondersoorten, de ssp glaucophyllum, die in het zuiden van Nigeria voor komt en in tropisch Centraal Afrika (Zaïre, Ruanda, Burundi) en de ssp subsericeum.

Het duurt drie jaar voordat gezaaide planten tot een bruikbare oogst leiden. Vanaf dan kan vier jaar achtereen geoogst worden. Na iedere zevenjaarscyclus wordt het land zeven jaar met rust gelaten, alvorens een nieuwe cyclus te starten. De zaaddozen worden geplukt wanneer ze rijp zijn. Slechts een bescheiden deel wordt vers verkocht, het leeuwendeel wordt in de zon te drogen gelegd.

De pepers zijn scherper dan gewone peper door het keton [6]-paradol, een anti-oxidant die behalve in deze peper ook in gember voor komt, en behalve de scherpte ook het aroma van paradijsgraan bepaalt. Naast deze [6]-paradol (en andere paradolen) bevat paradijsgraan kleine hoeveelheden [6]-gingerol and [6]-shogaol.

Ataiko is nauw verwant met een andere West-Afrikaanse 'peper'plant, de Aframomum danielli of A. citratus, waarvan de zaden mbongô of alligator peper worden genoemd, en die net de ataiko-zaden een aangename citrusaroma heeft.

slotregel

Oorsprong en verspreiding

Ataiko komt uit tropisch Centraal Afrika.

Taalkundige aspecten, etymologie

In Afrika kent ataiko diverse andere benamingen, zoals ọkpa in Igbo, een term die ook doelt op een 'pinda', de bambara (Vigna subterrenea). In Congo wordt de plant nadeye of lidulu genoemd, termen die je overigens maar weinig tegen zult komen.

Benamingen in diverse talen

engels
alligator pepper (!)
frans
 
italiaans
 
spaans
 
duits
 
arabisch
 
turks
 
hindi
 
indonesisch
 
japans
 
vietnamees
 
chinees
 
 
slotregel

RECEPTEN

Bronvermelding update februari 2021

Aframomum subsericeum (Oliv. & D.Hanb.) K.Schum. | The plantlist, Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden Aframomum subsericeum | Global plants Jstor, source Flora of West Tropical Afrika Vol 3 Part 1 Wild edible plant use in Tshopo district, Dem Rep of Congo | Céline Ternate, Universiteit van Gent, Bio-ingenieurswetenschappen, 20912
slotregel