Deze Tasmaanse peper, Tasmaans bushfood, werd voorheen net als de canelo tot het plantengeslacht Drymis gerekend, tegenwoordig tot het plantengeslacht Tasmannia. De canelo is een groenblijvende struik of een kegelvormige boom, naargelang de omstandigheden, en komt voor in Chili en Argentinië In drogere gebieden zal het een struik zijn van 3 tot 5 meter hoogte, in de regenachtige, koude zuidelijke regio's groeit hij als boom en wordt hij 25-30 meter hoog.

De bladeren zijn net als de schors aromatisch. Ze hebben gladde randen en zijn vaak blauwgroen aan de onderkant. De afzonderlijke, gesteelde bloemen staan in trossenmlangs de stam. Elke ivoorwitte bloem kan tot vier centimeter in diameter zijn, met een variabel aantal bloemblaadjes (vier tot twintig). De talrijke meeldraden omringen vier of meer vrije carpels, die uitgroeien tot blauwe vlezige bessen, die pepe canelo genoemd worden, die waarschijnlijk door vogels worden verspreid.

De boom wordt meestal geplant op offerplaatsen, rehues genaamd. De canelo symboliseert voor de Mapuche de kosmische as, zijn wortels gaan diep de aarde in richting de onderwereld, onder de wortels worden alle wapens en verschillen verwijderd, daarom kan onder de boom alleen de waarheid gesproken worden. De takken van de canelo zouden vanuit de stam in vier kruisvormige eenheden groeien en daarmee de vrede symboliseren.

Bij de meeste bloeiende planten bestaan de watergeleidende cellen in de stengels uit twee celtypen: vaten en tracheiden. Vaten zijn brede buizen met dunne wanden; tracheïden zijn smalle buizen met dikke wanden. De Drimys winteri is een van de weinige plantensoorten die alleen tracheiden heeft.

Alle delen van de plant zijn eetbaar, ook de bast en de bladeren. De vrucht, bekend onder de naam pepe canelo of canelo-peper, is een delicatesse. De vrucht, een besje, smaakt aanvankelijk zoet en fruitig, en doet denken aan kaneel, vandaar de naam, maar ontwikkelt na korte tijd een scherpte die zoals sanshol zachtjes verdooft. De stof hiervoor verantwoordelijk is polygodial, een sesquiterpene dialdehyde die ook in de Tasmanniavruchtjes aanwezig is.

Net als de bast zijn ook de vruchtjes van de canelo eetbaar. Ze worden pepe canelo of canelo-peper genoemd. De scherpe stoffen in de vruchtjes zijn de sesquiterpenen polygodial en drimenol. Daarnaast bevat de vrucht een groot aantal geurende componenten, die samen zorgen voor de typische bushfood-smaak, met een duidelijk kaneel-accent (safrol).

Tot de aromatische componenten behoren veel stoffen die we ook in zwarte peper (Piper nigrum) vinden, zoals:

• α-pineen (11%), in onrijpe bessen - komt voor in rozemarijn en bonenkruid, en
• β-pineen (17,4%), in rijpe bessen - komt voor in komijn, den(neappel) en hennep,
• β-caryophyleen ( tot 4,7%), voor komend in oregano, kruidnagel, lavendel en hennep, en
• bicyclo germaceen-D (4,4%), verantwoordelijk voor de houtgeur,
• limoneen (5%), met de karakteristieke citrusgeur, D-limoneen sinaasappel, L-limoneen citroen,
• α-phellandreen ( circa 2%), eucalyptus,

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

De peper is verkrijgbaar onder de naam (pepe) canelo, canelo-peper en Chiloé peper. .

Culinair gebruik en bereiding

In Brazilië, Chili en Argentinië wordt van oudsher de aromatische, pittige schors tot poeder vermalen en gebruikt als peper. Dit poeder is rijk aan vitamine C. In de zeventiende eeuw werd in Engeland op bais van dit poeder Balsam de Chili gemaakt, een wondermiddel vergelijkbaar met Balsam de Peru, van de hars van de Myroxylon balsamum var. pereirae, een boom uit El Salvador. Peruaanse balsem wordt gebruikt als smaakmaker in eten en drinken, in de pharmacie en tot het als zodanig verboden werd in 2005 als geurstof in cosmetica. Peruaanse balsem is nog wel verkijgbaar, de Chileense al lang niet meer.

Voor canelopeper worden de bast en de besjes gebruikt. De laatste worden gedroogd om hun aroma het best te behouden, en vinden hun toepassing in zowel zoete als hartige recepten. Ze passen ze goed bij rood vlees en wild en stoofpotten. De besjes combineren goed met exotisch fruit zoals ananas, mango of papaja, zelfs met chocolade.

Net als bij andere pepers, is het bij de canelo-peper niet verstandig deze lang mee te laten koken, omdat de aroma's dan vervliegen. Voeg de peper hoogstens tien minuten voor het einde toe, gekneusd of fijngesneden.

Het is verstandig om voorzichtig te zijn met de dosering, vooral wanneer de peper vers gemalen over voedsel wordt gestrooid.

 

#inleiding  #oorsprong en verspreiding  #gezondheidsaspecten (voedingswaarde)

 

#drimys 

De canelo is een zeer belangrijke plant voor de inheemse bevolking van Chili, de Mapuche, die we ook kennen van merquén, het authentieke chilipoeder, in pre-Columbiaanse tijd alleen van de lokale geitenhoornchili gemaakt, later uitgebouwd tot een mengsel van chilipeper, koriander en komijn.

De canelo is voor de Mapuche een heilige boom, die in het Mapudungún “foye” of "foyke" wordt genoemd. Ze gebruikten de canelo vmedicinaal, vooral de bladeren en de vaalbruine tot grijze aromatische schors. Ze beschouwen de boom als een symbool van vrede en plantten er altijd één in de buurt van het huis voor geluk en bescherming. Vredesverdragen tussen de Indianen werden ondertekend in de schaduw van deze magische boom.

Slowfood Ark of Taste: "Canelo heeft een unieke, voorouderlijke waarde voor de bewoners van de regio, het oude Mapuche volk. De plant staat zelfs in het midden van heilige plaatsen waar de ceremonies rond de rehue - stairway to heaven - worden gehouden, de rituelen en religieuze ceremonies [guillatún en machitún]. De lonkos, de opperhoofden, gebruiken scepters gemaakt van canelotakken als symbool van hun autoriteit, vandaar hun naam ngen foye, of “eigenaars van de canelo”. In de Mapuche cultuur vertegenwoordigt de canelo ook een contactpunt tussen het volk en de ngen-mawida, de geesten van het inheemse woud."

Toen Francis Drake eind zestiende eeuw in het schip De Pelicaan rond de wereld zeilde om Kaap Hoorn - 1577-80 -, was de Elizabeth, met kapitein John Wynter, het enige schip van de vier in zijn flottielje dat hem met succes naar de Nieuwe wereld vergezelde. In een vliegende storm moest ook de Elizabeth afhaken, waarna Drake's Pelicaan als eerste aan legde. Toen aan boord van Wynter's schip scheurbuik uitbrak, stuurde hij een boot naar wal om medicijnen te zoeken. Wynter keerde terug met de canelo.

Parkinson (1640) beschrijft dat de bemanning van Wynter de bessen van de canelo had gevonden “... ze groeien in trossen zoals de Hawthorne met verschillende zaden in elk ervan". Men is het er nog altijd niet over eens of Wynter de bessen of de bast had bemachtigd. Clusius - zie hiervoor - schrijft in 'Libri Exoticorum' (1605) dat Wynter de scherpe smaak van de bast verwijderde door poeder ervan in honing te laten weken. Ook Dalechamps - 'Histoire General des Plantes' (1753) - kiest voor de bast. Een lang verslag en volledige bibliografie in Murray's (1787) 'Apparatus Medacaminum' beschijft net als Parkinson hoe aromatisch de bessen waren en hoe deze op peper leken.

Hoe het ook zij, in het begin wist de bemaning van de Elizabeth niets over de eigenschappen van die canelo, bast of vrucht, en combineerden het met honin, om het aangenamer te maken om in te nemen. Het pouther [poeder] werd in plaats van kaneel in vleesgerechten gebruikt. Dat het bijzonder goed was tegen scheurbuik ondervond de bemanning pas later, toen verschillende bemanningsleden die last hadden van die ziekte, beterden. En zo had iedereen bij terugkeer zijn eigen 'buit': Drake keerde terug met genoeg goud om de staatsschuld van Engeland af te betalen en werd daarvoor beloond met een ridderorde, Wynter kwam terug met de canelo, die zeelieden op menig reis vergezelde ter voorkoning van scheurbuik.

Groeigebied

De boom groeit in Chili van de Limarí-rivier (30°zuiderbreedte - Coquimbo) tot Kaap Hoorn (56° zuiderbreedte - Vuurland) , maar komt het best tot ontwikkeling komt op het veraf gelegen eiland Chiloé, dat een vochtiger (zee)klimaat heeft. Op het vasteland van Chili komt de plant voor in de Centrale Vallei, de Cordillerakust en uitlopers van de Andes. De 'winterbark' doet het goed in het zuiden van Groot-Brittannië en bloeit daar tot in het noorden van Anglesey. Exemplaren uit de zuidelijke bossen van Vuurland die op de Faeröer Eilanden zijn geplant, zijn bijzonder winterhard gebleken en doen het ook daar goed.

In Chili worden Canelo vruchten gedroogd en krijgen ze een bruine kleur, die ook wel de zuidelijke peper wordt genoemd. In Argentinië worden de vruchten geroosterd, waardoor een groene, onrijpe en bruine, rijpe peperbes wordt verkregen. De groene wordt het meest gewaardeerd omdat hij scherper is.

Bedreigingen

Ondanks de enorme culturele en natuurlijke waarde van het Patagonische merengebied, worden de bossen in de Andes bedreigd door intensieve ontwikkeling. Zelfs de lokale gemeenschap lijkt minder en minder belangstelling te hebben voor het behoud van de waardevolle ecosystemen. Slowfood propageert waarde-toevoeging als middel om de interesse in deze ecosystemen nieuw leven in te blazen, zoals door gecontroleerde exploitatie van de inheemse, wilde canelo. Dat is een voorname reden om de Patagonische canelo op te nemen in de Ark van de smaak en deze plant onder de aandacht van een wereldpubliek te brengen.

Nomenclatuur

In 1582 publiceerde de Nederlandse naturalist Carolus Clusius de eerste botanische beschrijving van de plant. Koloniale botanici benadrukten vooral de gelijkenis van Drimys winteri met kaneel. De Franse botanicus en reiziger Louis Feuillée classificeerde de plant binnen de Europese plantentaxonomie als Boigue cinnamomifera.

De analogie met kaneel was buitengewoon interessant voor de zeevaarders, die er wel handel in zagen. Europese beschrijvingen van de Drimys winteri waren daarom voornamelijk gebaseerd op de verslagen van zeevaarders, die de analogieën met kaneel benadrukten om de verkoop van het product te stimuleren. Tijdens transoceanische reizen beschouwden de zeelieden Drimys winteri als een specerij, omdat de smaak vergelijkbaar was met die van peper (Piper nigrum) of kaneel (Cinnamomum verum) en gebruiken de gemalen bast als middel tegen scheurbuik, een ziekte die het gevolg is van een tekort aan vitamine C tijdens lange reizen.

Ook in Histórica relación del Reyno de Chile uit 1646 baseert de schrijver, de Chileense jezuïet Alonso de Ovalle, zich uitsluitend op de verslagen van de zeevaarders. Over de inheemse en lokale expertise werd niet gerept. Als gevolg daarvan bleef de analogie met kaneel tot ver in de achttiende eeuw bestaan. In de zestiende eeuw werd de canelo-bast gebruikt in het in Engeland geproduceerde Balsam de Chili.

Pas in 1776 gaven de Duitse botanici George en Johann Reinhold Forster de plant de wetenschappelijke naam Drimys winteri, nog altijd de geaccepteerde botanische naam. Het epitheton winteri zou huen eerbetoon zijn aan John Wynter, vice-admiraal en kapitein van het schip Elizabeth tijdens Drake's wereldreis van 1577 tot 1580, de 'ontdekker' van het gebruik van de bast van de plant ter bestrijding van scheurbuik. Forster, die de naam Drimys winteri publiceerde, meldde de rol van Wynter zelf niet. Ook zij miskenden overigens de inheemse kennis over de plant.

Taalkundige aspecten, etymologie

De gebruikelijke populaire benaming van de Drimys winteri is, verwijzend naar het hiervoor geschetste belang van de bast winterbast (winterbark). Andere benamingen zijn: pimienta de(l) canelo, Chiloé peper naar het gelijknamige eiland en Patagonische peper.

Het Spaanse canelo, is de mannelijke vorm van canela (kaneel) en wordt zowel gebruikt als benaming van de echte kaneel (Cinnamomum verum) als de Drimys winteri.

Benamingen in diverse talen

 

#Inleiding #gezondheidsaspecten (voedingswaarde)

slotregel