top
Nangka
Vrucht (Moraceae)
NANGKA
RECEPTEN
NANGKA | ARTOCARPUS HETEROPHYLUS
 

NANGKA

De nangka (Artocarpus heterophyllus) is een lid van de moerbeifamilie (Moraceae), is de grootste vrucht op aarde en vooral bekend onder zijn Engelse naam jackfruit.

De nangka is nauw verwant aan de chhempedak of tjampedak (Artocarpus integer), die qua smaak superieur is aan de nangka. De verschillen met de nangka zijn klein. Over klein gesproken, de nog jonge Cochin, een eveneens verwante soort wordt in zijn geheel gegeten.

Om met de vrucht te beginnen, nangka's zijn peervormig of cylindrisch en zijn gemiddeld zo'n halve meter lang. Ze kunnen echter wel 1 meter lang worden. Het gewicht van zulke kolossale vruchten kan op lopen tot 50 kilogram. Niet voor niets groeien de vruchten niet aan de takken, maar aan de stam. Een nangkaboom is tussen 10 en 20 meter hoog, en heeft lange, leren bladeren. De nangkaboom groeit in vochtige tropische en subtropische gebieden, houdt niet van droogte en kan niet tegen vorst.

De vrucht wordt nog geelgroen, onrijp geplukt, omdat hij eenmaal rijp van de boom zou vallen. Hij is rijk aan vezels en zetmeel. Er zijn variëteiten met 'hard' en 'zacht' vruchtvlees, en in Brazilië is nog een derde variëteit, die 'boter' wordt genoemd en het midden houdt tussen de harde en de zachte soort, de jaca-dura, de jaca-mole en de jaca-manteiga. In India noemt men de harde variant varikka, de zachte, heerlijk zoete koozha. De laatste variëteit heeft zulk zacht vruchtvlees dat het bijna oplosbaar is.

Wat wij vrucht noemen, is een vruchtverband, dat door de vergroeiing van verscheidene vruchten uit verscheidene bloemen ontstaat. Hierin onderscheidt de nangka zich van de zuurzak, een Anona, wat een verzamelvrucht is, ontstaan uit de vrije vruchtbladen van één enkele bloem.

JONGE NANGKA

In het Westen schijnt jonge nangka populairder te zijn dan rijpe nangka. Wanneer de nangka nog onvolgroeid is, wordt deze in plakken gesneden en die weer in stukken. Een heel werk, want bij het snijden komt de plakkerige latex vrij.

VERKRIJGBAARHEID EN GEBRUIK

Dankzij verschillen in variëteiten zijn verse nangka's het hele jaar door verkrijgbaar. Hier vooral verkocht als losse partjes, en in blik. Wanneer je met een verse vrucht aan de slag gaat, vet je handen dan in met olie en/of gebruik handschoenen.

Snijd de vrucht in grove stukken en verwijder de kern, zodat de segmentjes bloot komen te liggen.

 

De pitten zijn zeer voedzaam en worden omdat ze licht-toxisch zijn niet rauw gegeten. Ze worden in Zuidoost-Azië - als kastanjes - geroosterd. Daar smaken ze ook wel naar.

In India maakt men van de gedroogde vruchtsegmenten (gefrituurde) chips.

Soms worden de jonge bladeren en de bloemen gekookt en gegeten.

Houdbaarheid (bewaaradvies)

De verse nangka-segmentjes zijn slechts enkele dagen in de koeling houdbaar.

Oorsprong en verspreiding

De nangkaboom komt uit India, waar hij onder meer aan de voet van de Himalaya voor komt, en Bangladesh, waar het de vrucht der armen heet. Hij wordt er al duizenden jaren verbouwd. De cultivatie wordt geschat begonnen te zijn tussen 3.000 en 6.000 jaar geleden.

De verspreiding van de boom kent een lange historie, zou al in de12eeeuw op de Philippijnen beland zijn bijvoorbeeld. De boom groeit overal in Zuidoost-Azië, en de Indonesche archipel tot in tropisch Afrika, maar ook in Brazilië en Haïti.. De belangrijkste producenten zijn Thailand en Vietnam. Zij zijn de grootste leveranciers van geconserveerde jackfruit, stukken nangka in suikersiroop. De vrucht is zeer populair in landen als Brazilië, Bangladesh (waar het de nationale vrucht is) en India natuurlijk, dat een heel verscheiden nangka-cultuur kent.

ECOLOGIE EN DUURZAAMHEID

Doordat de vrucht zo geliefd is bij bepaalde diersoorten, is de nangka in het Tijuca Bos in Rio de Janeiro een plaag geworden. De dieren, in het bijzonder de penseelaapjes en de coati's verspreidden de zaden niet alleen, hun populatie groeide gestaag.  Omdat ze zich ook voeden met eieren en jonge vogels, ging hun explosieve toename ten koste van de vogelstand.

Tussen 2002 en 2007 heeft het parkbeheer meer dan 55.000 nangkascheuten vernietigd met het oogmerk het ecosysteem weer in balans te brengen, verrast door de gebeurtenissen. De nangka was al in het midden van de negentiende eeuw bij de ontwikkeling van het secundaire bos aangeplant.

Taalkundige aspecten, etymologie

De geslachtsnaam artocarpus komt uit het Grieks en betekent broodvrucht. In een aantal landen wordt de vrucht jaca genoemd, de Portugese benaming, warvan veel benamingen zijn afgeleid.

VERTALING NANGKA

engels
jackfruit
frans
jacquier
italiaans
giaca, catala
spaans
árbol de jack, yaca
duits
jackfrucht, jaca
hindi (india)
katahal
indonesisch
nangka, pokok nangka
japans
 
vietnamees
mít
chinees
bo luo mi 波罗蜜
kantonees
bo lo mat
 

RECEPTEN

Gudeg is een traditioneel gerecht uit Yogyakarta en Midden-Java, Indonesië. Gudeg wordt gemaakt van stukjes jonge, onrijpe nangka of jackfruit die enkele uren met palmsuiker, kokosmelk en (als je het kunt krijgen) teakblad worden gekookt.

Gezondheidsaspecten

Voedingswaarde, gezondheidsrisico's

De vrucht is rijk aan vitamine C, B1 en B2.

Samenstelling per 100 gram rauw product

94
kcal
( 393,3 kJoule)
1,5
gram
eiwitten
24
gram
koolhydraten
1,6
gram
vezels
0,3
gram
vet
0,1
gram
verzadigd
0,1
gram
enkelvoudig onverzadigd
0,1
gram
meervoudig onverzadigd
24
mg
omega-3
63
mg
omega-6
Vitaminen
99
µg
vitamine A
(12% ADH)
0,1
mg
vitamine B2
(7% ADH)
0,4
mg
nicotinezuur
(3% ADH)
0,1
mg
vitamine B6
(7% ADH)
14
µg
foliumzuur (B9)
(7% ADH)
6,7
mg
vitamine C
(8% ADH)
mineralen
34
mg
calcium
0,2
mg
koper
0,6
mg
ijzer
303
mg
kalium
37
mg
magnesium
0,2
mg
mangaan
3
mg
natrium
36
mg
fosfor
0,6
µg
selenium
0,4
mg
zink
 

Bronvermelding update maart 2020

Jackfruit | Wikipedia (EN) Jackfruit| Center for new crops, Purdue University Jackfruit, nutritionfacts (voedingswaarde) | Nutritiondata.self.com Jackfruit in de Philppines | Archives of the rare fruit coucil, Australië Jackfruit cultivars | Fairchild tropical herbarium