Voor de extensieve varkenshouderij maakten de Romeinen gebruik van voedselrijke bossen, waar de varkens zich voedden met eikels of kastanjes. De grote klap voor de semi-wild gehouden Italiaanse 'bosvarkens' viel in de Middeleeuwen, toen steden uit breidden en bossen gekapt werden om ruimte te winnen voor stadsuitbreiding, voor het hout dat nodig was voor de bouw en scheepsbouw en voor energie. Het was tevens de periode waarin men behoefte had aan akker- en weidegebied, het laatste voor het weiden van de schapen die nodig waren voor vlees, wol en melk.

Lange tijd behoorde dit varken tot de bedreigde diersoorten, maar mede met de hulp van de Universiteit van Florence is de populatie inmiddels flink uitgebreid en is Cinta Senese één van de meest gevraagde exclusieve varkensrassen.

Op 21 november 2000 werd onder auspiciën van het provinciaal bestuur van Siena en het departement Landbouw de vereniging van Sienese fokkers een vereniging van producenten en/of verwerkers opgericht ter bescherming van het de Cinta Senese en de vleeswaren van dit varken. Deze vereniging heet tegenwoordig Consorzio di Tutela Cinta Senese DOP, inhoudende dat de Cinta Senese Europese bescherming geniet. Onder deze bescherming vallem momenteel 155 boerderijen, een groeiend aantal, voornamelijk geconcentreerd in de provincies Siena (76), Arezzo (23), Grosseto (13), Florence (12) en Livorno (11). De meeste zijn zeer jonge bedrijven.

De Cinta Senese worden gehouden in de kastanje- en eikenbossen van de Montagnola Senese, onder meer in het eeuwenoude kastanjebos van Molli.

Het dier is te zien op zeer oude schilderijen, zoals het fresco Effetti del Buon Governo in campagna uit 1338 van Ambrogio Lorenzetti, te zien in het Palazzo Pubblico in Siena. Het varken is ook te zien in schilderijen van Bartoli di Fredi - te zien in de Pinacoteca Nazionale in Siena -, in de Cappella di Casanova di Ama in Chianti, in een medisch handboek uit de veertiende eeuw dat te zien is in de Biblioteca degli Intronati in Siena en ook in een recenter schilderij van Giovanni Fattori.

De Cinta Senese is de voorvader van alle Toscaanse varkens. Het is een sterk ras, semi-wild, goed bestand tegen slecht weer, perfect als voedselreserve voor de boerenfamilies. Het groeit erg langzaam (de slachtleeftijd is nooit minder dan 12 maanden) één van de redenen waarom de moderne witte rassen ten koste van een varken als dit zo populair zijn geworden. Hoewel het vlees prima warm bereid kan worden, wordt het vooral gebruikt voor de productie van vleeswaren zoals “prosciutto alla spalla” en "coppa" capocollo, gemaakt van de capocollo, het deel van de varken dat loopt van de nek tot aan het begin van de rug (zie onderstaande foto).

Taalkundige aspecten, etymologie

De Naam Cinta senese bestaat uit twee woorden waarin 'cinta' riem betekent en Senese duidt op het gebied van herkomst, nabij Siena.

Festa della Cinta Senese DOP

Zoals te doen gebruikelijk in gebieden waar aan beschermde producten wordt gewerkt, wordt jaarlijks een festival ter ere van dat product gehouden. Dat gebeurt in dit geval eind november in Sovicille, in het hart van het Sienese platteland. Bij het festival draait het niet alleen om het genieten van die producten, maar ook om het genieten van het ongerepte landschap van dorpen, parochiekerken en kastelen, afgewisseld met eiken-, steeneiken- en kastanjebomen, de ideale omstandigheden voor het houden van varkens. Neem eens deel aan de 'Trekking della Cinta Senese', excursies door de bossen waarin je onder meer kennis kunt maken met de producenten.