BERGBONENKRUID
Het geslacht Satureja kent een vijftigtal plantensoorten, waarvan het zomerbonenkruid commercieel verbouwd wordt als kruid, en winterbonenkruid, zij het op beperkte schaal, voor het winnen van etherische olie.
Bergbonenkruid is verwant aan kruiden als tijm en rozemarijn, en geurt zeer aromatisch dankzij de etherische olieën thymol en carvacrol. Hoewel de plant overblijvend is, greit hij maximaal vijf jaar. Ondanks wat zijn naam winterbonenkruid doet vermoeden, is de plant niet vorstbestendig, en worden de blaadjes in de zomer, voor de bloei, geplukt.
De plant is zo'n 50 cm hoog, met rechtopgaande houtige stengels. Hij heeft violette, kort behaarde stengels met kleine lancetvormige blaadjes die aan de randen behaard zijn. In de late zomer verkleuren de blaadjes van lichtgroen naar dieppaars, en vallen af. De nieuwe blaadjes lopen uit in de periode van december tot januari.
Bergbonenkruid bloeit in het Middellandse zeegebied van juni tot september, in gematigder gebieden een maand later. De (lip)bloemen zijn wit, rood of roodachtig, en zijn tweeslachtig. De bestuiving vindt plaats door insecten.
De wat kleinere variëteit, de Satureja montana var citriodora, citroen-bergbonenkruid, is minder aromatisch, zelfs minder dan gewoon bonenkruid. De blaadjes hebben een zacht citrusaroma, wat ze geschikt maakt om een infuus (thee) van te trekken.
Culinair gebruik en bereiding
Hoewel de hele plant aromatisch is, worden uitsluitend de blaadjes gebruikt. De smaak is peperig, maar heel eigen, en sterker dan die van gewone bonenkruid, en minder zoet. Citroen-bergbonenkruid, dat nog minder sterk dan bonenkruid smaakt, heeft een zachte citrussmaak. De blaadjes kunnen worden geplukt totdat de plant gaat bloeien. Vanaf dat moment loopt de smaak sterk terug.
AANKOOP EN BEWAREN
Bergbonenkruid is vrij algemeen verkrijgbaar als potplant. Geef hem matig water en zorg voor een frisse plaats met veel zon, en je hebt er lang plezier van. Voor een optimale opbrengst wordt de plant in het voorjaar sterk teruggesnoeid. Kan in de zomer gestekt worden.
Bewaar verse takjes bonenkruid zoals andere kruiden aan de steel, gewikkeld in een vochtige doek, verpakt in plastic. Zo houd je de kruiden zeker een week goed. Controleer steeds op rotte blaadjes en steeltjes. Eenmaal aangetast, bederft al gauw de hele bos. Bonenkruid is niet geschikt om in te vriezen.
Oorsprong en verspreiding
In tegenstelling tot het 'gewone' zomerbonenkruid wordt bergbonenkruid niet commercieel als kruid geteeld, vermoedelijk omdat de smaak (nog) sterker is. Er wordt wel op beperkte schaal verbouwd voor de winning van etherische olie, en als tuinplant.
Taalkundige aspecten, etymologie
De naam Satureja, die volgens Philippa zou zijn afgeleid van 'saturare' (verzadigen) zou ook van sater afgeleid kunnen zijn, de figuur uit de Griekse mythologie, de vruchtbaarheidsgeest.
