Bamboezaad, het graan (caryopsis) van bamboe, is een vrij zeldzaam voedsel dat volgens een oude Chinese legende het enige voedsel is voor de goddelijke vogel, de feniks. Het is zo zeldzaam omdat de meeste bamboesoorten pas zaad vormen na een lange vegetatieve groeiperiode, soms wel tien jaar. Pas na zoveel jaar trekken de bamboes zaad.

Bamboerijst is de verzamelnaam voor zaden van wilde en geteelde bamboeplanten. Sommige bamboezaden lijken inderdaad op rijstkorrels, zoals de zaden van de Bambusa arundinacea, een inheemse bamboesoort in India. Gepeld lijken deze bruine zaden heel erg op rijst. De belangrijkste bronnen van bamboezaad zijn de mōsō bamboe - Phyllostachys edulis - de meest verbouwde bamboe in China, en de reuzenbamboe - Dendrocalamus asper.

De oogst van bamboezaden is een uitdaging. Sommige planten bloeien zelden of nooit, soms is de oogst overvloedig. Of en wanneer de bamboeplant bloeit, is hoe dan ook onvoorspelbaar. Een bambeplant geeft zaden aan het einde van zijn levensduur, en het kan gebeuren dat de bamboeplant kort na het vormen van zaden afsterft, en je voor je erg in hebt, te laat bent.

Het oogsten zelf kijkt nauw, ongeacht of je de rijpe zaden direct van de takken verzamelt of er mee wacht tot ze vanzelf vallen om ze te rapen. Je loopt de kans dat vogels en andere dieren je voor zijn, en een groot deel van je oogst verloren gaat. Een alternatieve methode is het afsnijden van de halmen die zaadkoppen dragen en ze op te slaan in een gecontroleerde omgeving om de zaden daar te laten rijpen en afvallen. Na de oogst moeten de zaden zorgvuldig gedroogd worden.

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Te koop onder de naam Moongil arisi, van wilde rijst afkomstig uit de Westelijke Ghats, waar deze in Kanyakumari geogst wrdt door de Kani's. Bamboerijst is vrij prijzig!

Culinair gebruik en bereiding

Voordat je de zaden kookt, moet je ze grondig wassen. Week de gewassen bamboerijst een nacht (minstens acht uur) om zacht te worden. Giet de zaden af en kook deze met 2 keer het volume aan vers water tot de rijst zacht is. Je kookt de zaden als rijst, al dan niet tezamen met andere granen. Na het koken smaken ze naar tarwe, maar hebben een taaiere textuur dan kleefrijst, je moet er behoorlijk op kauwen.

Gestoomd in bamboe of riet, met alleen maar wat zout is een populaire snack in Aziatische landen. In Kerala wordt de bamboerijst gekookt met jaggery voor een kleverige halwa-achtige bereiding. En bamboerijst kun je ook in plaats van rijst gebruiken, zoals om er dosa of paal kanji mee te maken.

Naar schatting lijden meer dan twee miljard mensen aan een ijzer-tekort en lopen miljarden mensen het risico op een zink-tekort, vooral kinderen in de voorschoolse leeftijd en zwangere vrouwen. Het komt het vaakst voor in regio's met een laag inkomen, zoals ontwikkelingslanden in Oost-Afrika en Zuidoost-Azië. De achterliggende oorzaak is eenziijdig voedsel, bijvporbeeld voeding met als belangrijkste component rijst.

Zijn de zaden voedzamer dan rijst, of niet? Het antwoord is 'ja'. Bamboezaden bevatten niet alleen hoge concentraties ijzer (Fe) en zink (Zn), deze zijn ook zeer biotoegankelijk en biobeschikbaar, wat aangeeft dat bamboezaden een waardevolle optie kunnen zijn als voeding voor natuurlijke Fe- en Zn-biofortificatie.

Ook is het gehalte aan vezels en eiwitten veel hoger dan in rijst- en tarwezaden.

Sommig bamboezaad scoort hoger qua in water oplosbare vitamine-B (thiamine, riboflavine, niacine, pyridoxine, foliumzuur en pantotheenzuur) dan rijst en tarwe.