De echte salie is een groenblijvende heester met langwerpige blaadjes en lipvormige bloemen. De smaak van salie is peperig, dankzij een groengele vluchtige olie, die vooral in de jonge bladeren en twijgen aanwezig is. De blaadjes zijn stevig en licht behaard, met een grijsgroene kleur. Salie houdt van zon, en gedijt het best bij een temperatuur tussen 20 en 25 ° op kalkhoudende grond, maar is hier winterhard. De bloeitijd is augustus. Dan vormt hij kransen van lipvormige, meestal blauw-paarse bloemen.

De smaak van (verse) salie wordt wel beschreven als een combinatie van rozemarijn, dennen en munt, of citrus. Gedroogde salie smaakt minder, neigt naar kamfer. Ook de bloemen van salie zijn eetbaar, de smaak van saliebloemen is verfijnder dan de smaak van het blad.

De beste salie zou op de eilanden Veglia en Cherso groeien, in de Golf van Quarnaro nabij Fiume *), dat ligt in wat wel de salie-regio wordt genoemd.

De Kroatische benamingen zijn Krk (Veglia), Cres (Cherso) en Rijeka (Fiume), ooit een vrijstaat, geannexeerd door Italië in 1924 en nu (grotendeels) Kroatisch. De Golf van Quarnaro is vernoemd naar het nooit erkende fascistische regentschap Carnaro.

De Salvia officinalis Alba heeft witte bloemen, de Icterina geelbonte bladeren en de Tricolor geel-gestreepte bladeren, die later geheel fluweelachtig rose worden. Deze varianten verschillen alleen in uiterlijke zin, hebben als kruid dezelfde kwaliteiten.

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Salie is algemeen verkijgbaar, zowel vers als gedroogd. Verse salie is superieur in smaak.

Culinair gebruik en bereiding

Salie heeft de reputatie vlees malser te maken en vetten beter verteerbaar. Mede om die reden wordt het in de Italiaanse keuken altijd in combinatie met varkensvlees en kaas gebruikt, in patees en in worst. Het kan gerust aan het begin van een bereidingsproces worden toegevoegd, en combineert uitstekend met andere sterk aromatische kruiden zoals rozemarijn, tijm, organo en kruiden met een citrus-, citroensmaak.

In de Italiaanse keuken wordt salie behalve in vlees- en kaasgerechten onder meer gebruikt in pizza's, foccacia's, saltimbocca en gnocchi. Salie wordt ook als smaakmaker aan zware bonen- of erwtensoepen toegevoegd, en combineert goed met ui en appel.

Stengels of bladeren kunnen op gloeiende houtskool gestrooid worden om een heerlijk aroma toe te voegen aan gegrilde gerechten.

Houdbaarheid (bewaaradvies)

Bewaar verse blaadjes zoals andere kruiden aan de steel, gewikkeld in een vochtige doek, verpakt in plastic. Zo houd je de kruiden zeker een week goed. Controleer steeds op rotte blaadjes. Eenmaal aangetast, bederft al gauw de hele bos. Hele bladeren kunnen worden ingevroren en dan maximaal twee maanden bewaard blijven.

In ons land is salie bekender als woord (van Jan Salie in Potgieters boek Jan, Jannetje en hun jongste kind uit 1851), dan als kruid. Wie weet dat Jan Salie, een sukkel, vernoemd is naar zijn gewoonte om melk met salie te nemen voor hij ging slapen? Het wordt in ons land onder meer gegeten bij paling.

Saliemelk wordt gemaakt door melk met salie aan de kook te brengen, te zeven en daarna te binden met maïzena. Een beetje suiker erbij, et voilá een slaapdrankje.

Lange tijd waardeerde men in China salie-thee meer dan gewone thee, waardoor Hollandse kooplieden voor één lading salie het drievoudige gewicht aan superieur theeblad konden vragen (en krijgen). De beste salie voor de bereiding van thee is overigens niet de smalle officinalis, maar de breedbladige grandiflora.

Taalkundige aspecten, etymologie

Salie was dat al ten tijde van de Romeinen, die het 'herba sacra' noemden. In de Middeleeuwen werd salie geassocieerd met padden, vanwege de uiterlijke overeenkomst van de bladeren met de huid van een pad.

Benamingen in diverse talen

Salie bevat keton, dat brandstof voor de hersenen wordt genoemd. Onder normale omstandigheden is glucose de brandstof , wanneer daar onvoldoende van beschikbaar is, worden ketonen als energiebron gebruikt.

Zo'n keton is thujon, dat behalve in salie ook voor komt in majoraan (Oreganum vulgare) en alsem, dat bekend is van de absinth-alsem waarvan onder meer absinth wordt gemaakt. Het toegestane thujon-gehalte voor producten waarin salie is verwerkt, is door de EU vastgelegd op 25 mg per kilogram product. Noot: salie-olie bevat in totaal 42,5% thujon.

Samenstelling per 100 gram vers blad