De Annona macrophyllata (synoniem: diversifolia) is een tropische boom, die zo'n 7,5 meter hoog wordt, met een stam die vaak al vlak boven de grond vertakt. De bast is geurig. De ilama heeft vrij dunne, glanzende bladeren, die 5-15 cm lang zijn. Sommige bladeren zijn breed en ovaal, zoals bij de aanzet van een tak, maar hogerop zijn de bladeren ronder. Dat komt bij veel Annona voor, maar in dit geval zijn de verschillen extreem en is de variatie erg groot. Zelfs het oppervlak van het blad is niet eenduidig, vandaar de botanische naam 'diversifolia'. Het jonge blad is koperkleurig. Hij houdt van een hete, vochtige setting en kan niet tegen kou. Ideaal is een gemiddelde temperatuur van 25-28 °.

In april verschijnen de eerste bladeren, kort daarop gevolgd door bloemen. De bloemen hebben een kastanjekleurige driedelige kelk. De buitenste bloembladeren zijn dik, met bruine beharing en gele en paarse vlekken. De binnenste bladeren zijn aan de buitenzijde (room)wit, aan de binnenzijde paars, de kleurstelling die in de botanische naam tot uitdrukking komt. Ze ruiken zeer fruitig.

Een ilama-boom geeft op zijn vroegst vanaf zijn derde jaar een dozijn vruchten, erg weinig voor een Annona. Sommige bomen slaan gerust een jaartje over ! De vruchten lijken op die van de custardappel, als het ware geschubd. Ze zijn zo'n vijftien centimeter groot. Er zijn twee soorten, ilama's met groene vruchten en wit, zoet vruchtvlees, of paarse (mauve) vruchten met rozig, minder smakelijk vruchtvlees. De zes millimeter dikke, soepele schil is mat van kleur, en bedekt met een viltige laag. De ilama heeft veel zaden, het kunnen er zo tientallen zijn. Gemiddeld weegt een vrucht rond 600-800 gram.

In Mexico rijpen de vruchtenin de loop van juni in Mexico, In Guatemala bijna een maand later. Wanneer de vrucht aan de boom rijpt, barst de schil. Daarom worden de vruchten enkele dagen voordat dat gebeurt geplukt, zodat de vruchten nog enige rijping verlangen. Dat kijkt best nauw, want wanneer de vrucht te vroeg wordt geplukt, lukt het niet ze rijp te krijgen ! Het vruchtvlees is aan de buitenzijde romig zacht en nauwelijks vezelig. In het hart van de vrucht is het vruchtvlees beduidend vezeliger.

Één van de meer productieve ilama's is de Imery-variëteit uit El salvador, waarmee men in Florida experimenteert. Helaas lukt het niet of nauwelijks om te voorkomen dat de vrucht open barst, en eveneens helaas, deze variëteit zit boordevol zaad.

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Ondanks de heerlijke smaak, wordt de soncoya niet of nauwelijks verhandeld, mede doordat ze (bijna) rijp geplukt moeten worden. In Colombia is het sap erg populair, in Mexico wordt de vrucht toch vooral als medicijn gezien, alhoewel het fruit direct van de boom op lokale markten verhandeld wordt..

Culinair gebruik en bereiding

De vrucht wordt als handvrucht gegeten, of tot sap verwerkt. Wanneer de vrucht rijp is kunnen de carpers gemakkelijk losgebroken worden. De grote bruin-zwarte zaden zijn niet eetbaar.

Houdbaarheid (bewaaradvies)

Ilama's zijn kort houdbaar. Houd ze buiten de koelkast, tenzij al rijp, bij temperaturen onder 12° stopt het rijpingsproces. Bewaar rijpe vruchten buiten de koelkast hoogstens enkele dagen. Gerijpt vruchtvlees kan goed ingevroren worden. Eet het vruchtvlees bij voorkeur koel.

 

#oorsprong en verspreiding 

 

#annonaceae 

De Annona diversifolia is eind achttiende eeuw voor het eerst beschreven door de Spaans protomedico Francisco Hernandez. Hij gebruikte de benaming yllamatzapotli, de benaming die de Azteken gaven aan deze plant en soortgelijke planten. Er is geen misverstand over de plant die Hernandez beschreef, hij benoemde expliciet de sterke gelijkenis van de vrucht met de custardappel (Annona muricata). Latere onderzoekers lieten veel meer ruimte voor interpetatie.

Behalve in Midden-Amerika komt de vrucht ook in Florida voor, waar hij wordt verbouwd. In Miden-Amerika geeft de plant zijn vruchten in de zomerperiode, in Florida van juli tot december.

Taalkundige aspecten, etymologie

Nomenclatuur

De geslachtsnaam annona is afgeleid van het latijnse woord anon, dat 'jaarlijks' betekent, doelend op de jaarlijkse vruchtvorming. Het epitheton macrophylatta dankt de plant aan zijn grote bladeren, met het synoniem diversifolia wordt uitgedrukt dat de bkladeren in een grote schkering voor komen. Net als de Annona puprurea wordt ook deze ook de Annona macrophyllata wel soncoya genoemd.

Populaire benaming

Hoewel onbewezen dat het om dezelfde plant en vrucht gaat, is de ilama genoemd naar de beroemde illamatzapiotl, een woord waarmee de Azteken 'de' zapote van de ouderen' bedoelden.

Benamingen in diverse talen

 

#inleiding