top
Arba'a ha-minim
De vier soorten
Arba'a ha-minim
 
Rabi met de lulav tijdens Soekot (loofhuttenfeest)

Arba'a ha-minim ארבעת המינים‎

De vier (planten)soorten zijn drie takken en één vrucht, die tezamen een belangrijke rol spelen tijdens het Joods Loofhuttenfeest -Sukkot

Sukkot is een zevendaagse vakantieperiode die begint op de 15e van de maand van Tishrei, in september/oktober. De eerste dag van de Sukkot is festivaldag met speciale gebedsdiensten en maaltijden. De afsluitende dag Hoshana Rabbahh ("Geweldige Hoshana") vindt vooral in de synagoge plaats. De festival-weekdagen heten Chol HaMoed. Elke dag wordt een zegen uitgesproken over lulav (volgens Leviticus 23:40-41), die bestaat uit samengebonden bladeren van de mirte, de wilg en de palmtak (dadel), die in de ene hand worden gehouden, en de etrog, die in de andere hand wordt gehouden.

De bundel wordt wel de lulav genoemd, naar de Hebreeuwse naam voor de palmtak. In Leviticus 23:40 worden de vier soorten als volgt beschreven:

  • ‘êṣ hāḏār (עֵץ הָדָר),
  • təmārîm (תְּמָרִים),
  • ‘arḇê-nāḥal (עַרְבֵי נַחַל)
  • ‘êṣ ‘āḇōṯ (עֵץ־עָבֹת),

In de Talmoed, het op één na belangrijkste boek binnen het Jodendom worden deze vier 'boomproducten' nader geprecizeerd:

  • ‘êṣ hāḏār (עֵץ הָדָר) : de onvolgroeide vrucht van de citron (etrog), het hart symboliserend;
  • təmārîm (תְּמָרִים): een tak met nog niet geopende bladeren van de dadel, de wervelkolom verbeeldend;
  • ‘arḇê-nāḥal (עַרְבֵי נַחַל): twee takken met bladeren van de treurwilg, als symbool van de mond.
  • ‘êṣ ‘āḇōṯ (עֵץ־עָבֹת): drie twijgen met bladeren van de myrthe, als symbool voor 'het oog';

Deze invulling is van later datum dan de eerste opsomming, die als een instructie wordt opgevat ter latere uitwerking. Zo is geschied en naar de Joodse traditie op basis van een voortdurende discussie. De jongste invulling is die van de etrog, welke pas 200 jaar voor Christus naar Palestina kwam.

De Halacha geeft richtlijnen waaraan een etrog moet voldoen om koosjer te zijn. De teelt van etrogs voor de Sukkot is om die reden precisiewerk, waarbij iedere vrucht afzonderlijk, niet als een vrucht maar als een edelsteen (diamant) wordt behandeld. Men streeft naar een gave elliptische vrucht, waarvan de kleur niet te groen en niet te geel is. Daar hoort een parasietvrije groei bij, met andere woorden men spuit in de zomermaanden royaal met chemicaliën.

De ambachtelijke teelt drijft de prijs van de etrog op, die kan variëren van 10, tot wel 300 dollar voor een etrog die 'mehudar ze ba'mehudar' (de chicste van alle) is. Deze exclusieve etrogs worden zorgvuldig gewassen en gedroogd, en per stuk verpakt, soms zelfs in doosjes met watten. Op de markten waar de etrogs verhandeld worden, zie je taferelen die sterk doen denken aan de diamanthandel, met vergrootglazen en met een vergelijkbare precisie.

Op vergelijkbare wijze gaat de keuze voor de myrthe-tak te werk, met grote precisie. De keuze voor een palmtak staat in beginsel vrij, alfhankelijk van wat beschikbaar is. Hetzelfde geldt voor de wilgentak.

Overigens zijn er ook regio's waar de lulav anders wordt samengesteld, omdat de voorgeschreven vier soorten er simpelweg niet beschikbaar zijn. Zoals in California, waarvan deze foto   van een lulav van takjes van de Californische eik, de Californische laurier, en de sequoia en een dennenappel van de Ponderosa pine.

slotregel

De lulav

"De lulav wordt gebruikt om ons er aan te herinneren dat God alom aanwezig is.""

Het samenbinden gaat volgens een vastgesteld protocol. De palmtak vormt de as, de myrte-twijgjes aan de linkerzijde en de wilgentakjes aan de rechterzijde, samengebonden met het blad van een palmtak, of geplaatst in een speciale houder. De palmtak dient met de stengel naar je toe gericht te zijn. Sepharidische Joden overigens binden één wilgentak aan de linkerzijde en de andere aan de rechterzijde, en leggen de myrtetwijgen op ieder van de drie takken. De lulav wordt samengebonden met ringen die worden gevormd uit strips die uit palmblad zijn gesneden. De lulav is drie handbreedten breed.

De lulav wordt alleen gebruikt tijdens de Sukkot. Hij wordt iedere dag (driemaal) in zes richtingen gewuifd, naar het oosten, het zuiden, het westen, het noorden, naar boven en naar beneden, als symbool van de alom aanwezigheid van God. Dat gebeurt hoe dan ook overdag. Daarbij wordt de lulav zelf in de rechterhand gehouden, de etrog in de linker.

De eerste zes dagen (met uitzondering van de sabbath) loopt men na de hallel in de synagoge in een grote cirkel, de hakafot, met de lulav en de etrog in de hand, waarbij men vraagt om vruchtbaarheid, een lang leven en bescherming. Op de zevende dag, Hoshanah Rabbah genoemd worden zeven ronden gelopen, de zeven dagen van de schepping voor stellende. Voortdurend spreekt men daarbij 'hosha na' uit, 'red ons'. Bij de zevende ronde worden de lulav en de etrog terzijde gelegd en wordt om regen gebeden. In plaats van de lulav wordt daarbij alleen een bundel van vijf wilgentwijgen gebruikt.

In Sefardische en Azhkenazische gemeenschappen wordt een (iets) andere procedure doorlopen.

Bronvermelding update augustus 2020

The local lulav | Jewish currents Sukkot | Judaism 101 Lulav and the etrog | An ecyclopedia of American Synagogue Ritual Waving the lulav and the etrog | CLAL - The National Jewish Center for Learning and Leadership Sukkot: Circling the Altar | Tel shemesh