Alkaloïden behoren tot de bio-actieve stoffen, stoffen die niet essentieel zijn voor de primaire stofwisseling van een organisme, zoals voedingsstoffen wel zijn.

In de geneeskunde komen we een aantal bekende alkaloïden tegen zoals atropine, codeïne en morfine. Karakeristiek voor een alkaloïde zijn de stikstofatomen die de basische (alkalische) karakter van de stof bepalen. Er is geen breed gedragen definitie, er is geen kenmerkende structuur. De benaming van alkaloïden eindigt op ine, maar niet alle stoffen die op -ine eindigen zijn alkaloïden.

Atropine is een alkaloïe, n de geneeskunde gebruikt bij harstoornissen, en wordt geïsoleerd uit het zeer giftige Wolfsmelk, met De botanische naam Atropa belladonna. Dat is plant uit de familie Solacaneae, waartoe ook de cultuurgewassen aardappel, aubergine en tomaat behorend, alle alkaloïde bevattend. Deze komen daarnaast voor in planten uit - onder meer - de Vlinderbloemfamilie (Fabacaceae), de Wijnruitfamilie (Rutaceae) en de Composietenfamilie (Compositae).

De eigenschappen van alkaloïde-houdende planten is als millenia bekend, getuige het gebruik van plantaardig gif in pijlpunten 4.000 jaar geleden. Het vermogen om de stof uit planten te isoleren dateert van het begin van de negentiende eeuw, toen ook de naam alkoloïde werd geïntroceerd. E´én van de eerste geïsoleerde alkaloïden (1806) was morfine, vernoemd naar de Griekse god van de dromen Morpheus .

Alkaloïden zijn toxisch. De symptomen van vergifting door alkalo¨iden hebben betrekking op de spijsvertering en het zenuwsysteem, uiteenlopend van krampen en diarree tot hartstoornissen, hallucinaties en zelfs de dood. Vergiftigingsverschijnselen zouden op treden vanaf een consumptie van 2 tot 5 mg alkaloïden per kilogram lichaamsgewicht per dag. Doses hoger dan 3 mg (eveneens per kilogram lichaamsgewicht) zouden fataal kunnen zijn.

Mochten zicht lichte vergiftigingsverschijnselen voor doen, dan melden die zich 8 tot 12 uur na inname. Bij ernstige vergifting binnen een half uur. Zeer incidenteel doen zich zulke solaninevergiftigingen voor. Eén van de oorzaken kan een ongewone concentratie solanine zijn, zoals kan voor komen in aardappelen maar ook tomaten die lijden aan aardappelziekte.