top
Goudbes
Vrucht (Solanaceae)
GOUDBES
 
GOUDBES | PHYSALIS PERUVIANA

GOUDBES

KAAPSE KRUISBES

Deze met 'papier' omwikkelde goudgele vrucht wordt in de regel als Physalis aangeboden. Physalis is de naam van het plantengeslacht waartoe de bes behoort net als de tomatillo.

Het is wat vreemd om een vrucht te noemen naar het geslacht waar hij deel van uit maakt, wanneer het niet de enige plantensoort in het geslacht is. En dat terwijl er zulke mooie Nederlandse benamingen voorhanden zijn, zoals goudbes, ananaskers of Kaapse kruisbes. Wij houden het op goudbes, vanwege zijn kleur.

De goudbes is een overblijvende plant van 50-90 cm hoog, althans in de tropen. In gematigde zones is het een eenjarige plant. De stengels, de takken en de hartvormige bladeren zijn licht behaard, kenmerkend voor planten in de Nachtschadefamilie (Solanaceae) , waartoe het Physalis-geslacht behoort. De plant bevat de giftige stof solanine die in alle plantdelen aanwezig is, behalve in de rijpe vrucht.

De goudbes is bolvormig, 1-2 cm in doorsnede, en ontwikkelt zich vanuit de tweeslachtige bloem in een bladoksel van de plant, nooit meer dan één per bladoksel. De schil kan groen of alle kleurgradaties van groen naar paars zijn. Het vruchtvlees is geel, en bestaat uit pulp en een groot aantal eetbare zaden, als bij de tomaat. De smaak is heerlijk zoet, en doet denken aan de smaak van een kruisbes.

Goudbessen zijn omhuld met de ingedroogde vijfslippige kelk van de bloem die de vrucht vooraf ging, de calyx. Terwijl de vrucht zich ontwikkelt, droogt deze calyx in tot dun 'vliegerpapier'. De vruchten hangen aan korte bladsteeltjes in bladoksels van de plant, nooit meer dan één per bladoksel. De steeltjes worden bij het (handmatig) aan de vrucht gelaten.

VERKRIJGBAARHEID

De goudbes is het hele jaar door verkrijgbaar doordat hij over de hele wereld verbouwd wordt.

Culinair gebruik en bereiding

De goudbes wordt alleen rijp gegeten, omdat de onrijpe (groene) vrucht veel solanine bevat. Omdat de vruchten handmatig geogst moeten worden, is de prijs vrij hoog. Mede daarom wordt de goudbes als luxe garnituur voor desserts wordt gebruikt. De goudbes is echter ook geschikt voor hartige bereidingen, en voor het maken van jam, zoals men in Madagascar doet. Daar heet de vrucht pok-pok.

De calyx wordt niet gegeten. Deze is net als de bloemen en bladeren giftig.

Houdbaarheid (bewaaradvies)

De vrucht is lang houdbaar, mits de calyx intact is. Tot wel een maand.

Oorsprong en verspreiding

De goudbes groeit van oorsprong op grote hoogte in de Andes van tropisch Chili, Colombia, Bolivia en Peru.

In de achttiende eeuw is de vrucht naar Engeland gekomen, misschien wel vanuit Zuid-Afrika, waar de vrucht in die tijd op Kaap de Goede hoop verbouwd werd, daar gebracht door de Portugezen. Niet lang daarna werd de plant tot in Australië en Oceanië geïntroduceerd. De vrucht wordt momenteel in veel landen verbouwd, ook in niet-tropische landen.

Taalkundige aspecten, etymologie

De geslachtnaam Physalis is een afkomstig uit het Grieks. Physa betekent 'blaas', en duidt op het papieren omhulsel. De soortnaam peruviana verwijst naar zijn oorsprong, Peru.

De vrucht is de eer te beurt gevallen om onder de superfoods geschaard te worden, wat dat ook mogen zijn. Dat is de reden voor merkwaardige benamingen als Picchuberry, een vernoeming naar Nachu Picchu in Peru of Inca-berry.

VERTALING GOUDBES

engels
cape gooseberry
frans
 
amour en cage,
coqueret du pérou
italiaans
alchechengio peruviano
spaans
 
aguaymanto,
uchuva, uvilla
duits
kapstachelbeere
arabisch
harankash
turks
altın çilek
india
mako
indonesisch
ceplukan
vietnamees
 
japans
 
chinees
deng long guo
 

Gezondheidsaspecten

Voedingswaarde, gezondheidsrisico's

Net als de andere leden van de Nachtschadefamilie bevat de goudbes solanine, giftige glycoalkaloïden.

De bloemen en bladeren van de goudbes zijn rijk aan solanine. Eet ze niet. Eet evenmin de onrijpe vrucht. De rijpe vrucht bevat relatief weinig gifstoffen.

Samenstelling per 100 gram rauw product

53,0
kcal
(221,9 kJoule)
1,9
gram
eiwitten
11,2
gram
koolhydraten
0,7
gram
vet
VITAMINES
238,0
µg
vitamine A
(30% ADH)
0,1
mg
vitamine B1
(9,1% ADH)
2,8
mg
nicotinezuur (B3)
(17,5% ADH)
11,0
mg
vitamine C
(13,8% ADH)
MINERALEN
9,0
mg
calcium
1,0
mg
ijzer
40,0
mg
fosfor

Bronvermelding update december 2017

Physalis peruviana | Wikipedia (EN) Physalis peruviana | Plants for a future Physalis ixocarpa | Useful tropical plants Physalis peruviana (Cape gooseberry) | Cabi Invasive Species Compendium Know what you eat: Groundcherries, (cape-gooseberries or poha), raw | Nutrition Data self