Aardappelyam
De bulbifera is een kruidachtige klimplant die tot in de toppen van bomen kan reiken, tot 20 meter hoogte en meer. Het is een snelle groeier, tot wel 15 cm per dag en kan in één groeiseizoen 60 meter en meer groeien. De winding is links, dat wil zeggen, de plant maakt zijn windingen tegen de klokrichting in. De generfde bladeren zijn hartvormig en dun. De bladstelen zijn bijna even lang als de bladeren.
De plant bloeit aan het einde van het groeisezoen, in de late zomer of vroege winter, afhankelijk van de groeiplaats. De bloeiwijzen zijn 15 cm lange aren die afzonderlijk of in groepen van maximaal zes in de bladoksels kunnen staan. Elke aar draagt tot wel vijftig kleine groenwitte bloemen. Vaak slaat de plant de bloei over.
Bij de aanzet van de bladeren vormt de plant broedbollen, de 'aardappels', en ondergronds (wortel)knollen. Beide bevatten de zetmeelrijke voedselreserves van de plant. In de winter sterft de plant af, om in het voorjaar weer uit te groeien, vanuit de wortelknol - indien aanwezig - of vanuit de afgevallen bollen. Zelfs vanuit de allerkleinste, wat bestrijding van invasieve, woekerende planten extreem moeilijk maakt.
De broedbollen zien er aardappelachtig uit - vandaar de populaire benaming - en kunnen bruin zijn met een wrattige textuur of lichtbruin tot grijs met een gladde schil. Ze zijn bolvormig, vaak onregelmatig gevormd, en kunnen tot 10 cm lang zijn. Ze zijn grijs-bruin en hebben lichtgeel tot wit vruchtvlees. De wortelknollen zijn 5-10 cm in doorsnede, maar kunnen wel 25 cm dik worden.
Practische zaken
Culinair gebruik en bereiding
De knollen en bollen van de meeste soorten aardappelyam zijn niet eetbaar. De knollen schijnen erg bitter te zijn. Men vertelt dat de kleinere yams met geel vlees door koken onaantrekkelijk donker kleuren. Enig houvast biedt de, wellicht anekdotische, aanplant van aardappelyams tussen wel eetbare yams, om yam-dieven te ontmoedigen.
Er is met andere woorden twijfel over de eetbaarheid van de bollen, die soms wel, soms niet giftig zouden zijn. Toch worden ze veelvuldig getgeten, zoals in Zuid-Afrika. Soms volstaat het om de bollen vijf minuten met rijst te stomen in de rijststomer, Soms laat men ze een hele nacht garen. Aboriginals in Australië schillen ze alvorens ze in de zon te drogen, een proces dat niet vervangen zou kunnen worden door drogen in de oven. Pas na volledige droging worden de bollen gekookt. Elders wordt loog gebruikt om de bollen eetbaar te maken. Wie het weet, mag het zeggen, mogelijk zijn sommige variëteiten eetbaar, andere niet.
Oorsprong en verspreiding
Door zijn groeigedrag en zijn uitbundige voortplanting is de vliegende aardappel in de Verenigde Staten, delen van Australië en Polynesië een ware plaag geworden. Hij overwoekert en verdringt andere planten, wat reden is voor uitgebreide rooi-acties. Het nadeel van ongecontroleerd rooien is, dat de afgebroken worteldelen weer uit lopen, en lang kunnen overleven voordat ze uit open. Dat geldt ook voor de 'aardappels', reden om ieder jaar met veel vrijwilligers de bossen en parken af te struinen en aardappels te 'rooien'.
De plant is vrij algemeen op velden en in tuinen in Zuid-Afrika, waar de bollen gegeten worden. Hij is zo populair omdat hij al na 4 maanden oogst oplevert en gedurende de hele levensduur van de wijnstok blijft produceren - tot wel 2 jaar. Aan elke bladoksel worden één tot vier bollen geproduceerd, en een enkele plant kan in een groeiseizoen tot wel 200 bollen produceren.
Taalkundige aspecten, etymologie
Het woord yam is afkomstig uit het Wolof, een taal die door de Senegalese Wolofs wordt gesproken. Zij noemen de knol nyam, wat onder meer kampioen betekent. In ander West-Afrikaanse talen bestaat een soortgelijk woord dat 'eten' betekent. Het woord is door de Spanjaarden en de Portugezen geleend en in het Portugees 'inhame', en in het Spaans 'iñame', later 'ñame' geworden. Ook het Frans en het Italiaans kent dit woord
De soortnaam bulbifera doelt op de bovengrondse bolvorming.
Vertaling vliegende aardappel
Bronvermelding update november 2022
Respecteer het copyright !