top
Waterspinazie
Ipomoea aquatica
Waterspinazie
 
Waterspinazie - Ipomoea aquatica

Waterspinazie

Deze waterplant staat bekend onder de naam waterspinazie of rivierspinazie maar heeft met spinazie niets van doen. Het is de Ipomoea aquatica, een semiaquatische tropische plant die gekweekt wordt als bladgroente. Je treft hem in alle tropische en subtropische gebieden van de wereld aan, maar is niets bekend over zijn ontstaan​

Waterspinazie wordt in het Chinees kōngxīncài 空心菜 genoemd, wat letterlijk "spinazie met een leeg hart" betekent. Met dat lege hart worden de holle stengels bedoeld. De groente is zeer populair in de Zuid-Chinese en Zuidoost-Aziatische keukens, waar hij bekend staat als "kang kung".

Ipomoea aquatica is lid van de windefamilie en hetzelfde geslacht als waartoe de zoete aardappel (Ipomoea batatas) behoort. De plant groeit in het water of op vochtige grond, vandaar de term 'semi-aquatisch' en hij wortelt op de knopen. Hij verlangt een temperatuur van 25° en hoger, en groeit zowel in subtropische- als tropische gebieden.

De stengels zijn 2 - 3 meter lang en hol, waardoor de plant blijft drijven. Het is een snelle groeier, en zowel de holle hoofdas als de zijtakken vormen om de 2 - 3 dagen nieuw blad. De bladvorm varieert van pijlpuntvormig tot lancetvormig. Bladeren zijn 5 - 15 cm lang en afhankelijk van de vorm 2 tot 8 cm breed. De bloemen zijn trompetvormig, meestal wit van kleur, soms met een mauve-kleurig hart.

Er zijn twee belangrijke cultivars van waterspinazie:

  • Ching Quat (bekend als "groene stengel"), met smalle, puntige bladeren en witte bloemen, aangepast voor de teelt op vochtige bodems.
  • Pak Quat (bekend als "witte steel"), met brede, pijlvormige bladeren en roze bloemen. Een plant die vooral op water wordt geteeld en ook "water-ipomea" wordt genoemd.

De droge teelt vindt 's zomers plaats op voormalige paddies (rijstvelden), vaak in combinatie met de winterteelt van waterkers. Het zaaisel levert al binnen een maand na het uitzaaien een eerste oogst. Net als bij rijst worden eerst op een droog deel van het perceel zaailingen geproduceerd, die zes weken later gedeeld worden en op de paddie worden uitgezet. Deze wordt vanaf dat moment matig bevloeid.

Een maand na het planten van de zaailingen wordt gedurende de hele zomer vrijwel wekelijks geoogst, totdat de planten in september gaan bloeien. Dan wordt de ooigst stilgeleged, om de vruchtvorming af te wachten. De rijpe vruchten worden geoogst om de zaden te oiogsten, deze te drogen voor gebruik in het nieuwe seizoen.

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

Verkrijgbaar bij de Aziatische speciaalzaak op de versafdeling, vaak van teelt in Thailand.

Culinair gebruik en bereiding

De Chinezen vinden de groente met witte steel smakelijker en malser dan die met een groene steel. Net als veel andere bladgroenten zijn de bladeren van waterspinazie zeer voedzaam en rijk aan vitaminen en mineralen.

Rauwe waterspinazie heeft een hartige, milde en licht minerale smaak, die verandert wanneer de groente gekookt worden. Dan krijgen de bladeren niet alleen een malse textuur, en een ietwat zoetige smaak, die contrasteert met de scherpte van de nog knapperige stengels.

Waterspinazie is snel gaar, en daardoor zeer geschikt voor roerbakken. Het oppervlak van de holle stengels zorgt ervoor dat ze snel garen. Snijd van de stengels het taaie gedeelte van een centimeter of vijf à tien terug en laat de spinazie in water liggen om schoon te worden. Dan snijd of hak je de stengels verder in hapklare stukjes.

Breng de spinazie op smaak met knoflook en chilipeper (vooraf fruiten), en roer er tijdens het bakken wat zwarte bonensaus doorheen. Ook heerlijk met gefermenteerde tofu, en garnalenpasta (Philippijnen).

Bereidingstijden (kooktijden)

roerbakken
2-5 minuten
stomen
ca 3 minuten
 

Houdbaarheid (bewaaradvies)

Bewaar waterspinazie in een open plastic zak in de koelkast. Niet langer dan 2-3 dagen bewaren. Verwijder de verwelkende bladeren.

Duurzaamheid en klimaat

De plant is een wijdverspreid moerasonkruid, dat door zijn snelle groei in menig tropisch of subtropisch laagland, ook buiten Azië invasief is.

De plant vermenigvuldigt zich langs geslachtelijke en ongeslachtelijke weg. De bloeitijd spreidt zich uit over een lange periode (in India bijvoorbeeld van eind oktober tot begin april), en hetzelfde geldt voor de zaadvorming. Een enkele plant heeft een zaadproductie van tweehonderd of meer zaden. Deze kiemen niet goed onder water, maar wel in de grond.

De voortplanting in water vindt vooral plaats door breuk, waarbij afgebroken delen, dankzij de wortels op iedere knoop, uit kunnen groeien tot zelfstandige planten. Breuk wordt niet alleen veroorzaakt door mens en dieren, maar ook de stroming in het water, die er ook voor zorgt dat de plant zich over grotere afstand kan verspreiden.

Datt is de reden waarom watergangen volledig dicht kunnen groeien met de waterspinazie. Spontaan, maar ook uitgezet 'om gratis te kunnen boeren'. Ongewenst is dat zeker niet, bleek toen Taiwan de groente-oogst mislukte en men terug kon vallen op waterspinazie.

De populariteit van deze groente is in Taiwan ook een bedreiging van de volksgezondheid gebleken, daar de plant welig groeit op met zware metalen als koper en cadmium vervuilde grond en water (onder andere open riolen). Planten nemen voedingsstoffen en water uit de bodem op via de wortels en poriën, ook zware metalen.

Oorsprong en verspreiding

Oorspronkelijk is waterspinazie afkomstig uit Zuidoost-Azië en geïntroduceerd in Oost-Azië. De plant groeit van ousher van Egypte tot in de Filippijnen.

In Chi Cham's 'Planten uit het zuiden' en diverse andere kronieken uit de Ming- en Qing-dynastie (vanaf 209 voor Christus) wordt waterspinazie beschreven, in Chiang Yu Shik's Materia medica uit de elfde eeuw voor het eerst ook met een naam, ong tsoi, noeming naar aardenwerken vaten, waarin zij over zee drinkwater vervoerden, met daarin soms ook waterspinazie, dat in water goed bewaard kon worden, zelfs uit liep.

De oude Chinese benaming wordt nog wel gebruikt,

Waterspinazie wordt het meest geteeld in Oost-en Zuidoost-Azië, onder meer in Taiwan. Omdat het van nature groeit in waterwegen, en niet veel zorg vereist, is het altijd beschikbaar.

Deze groente 'zonder hart' is beschreven in de legende van de goden, waarin Daji, die de koning van de tiran had betoverd, beweert ziek te zijn en zegt dat hij een stuk van het hart van de draak als medicijn moet gebruiken. Onderweg kwam hij een vrouw tegen die de 'harteloze groente' verkocht en vroeg haar: "Wat als een man geen hart heeft?" De vrouw zei: "Dan zal hij sterven". Toen hij dit hoorde, schreeuwde Bigan het uit, viel van zijn paard en stierf.

Gezondheidsaspecten

Voedingswaarde, gezondheidsrisico's

Waterspinazie is rijk aan vitamine A en C en mineralen (calcium,ijzer). Het heeft een licht laxerend effect.

Samenstelling per 100 gram rauw product

19
kcal
( 79,5 kJoule)
2,6
gram
eiwitten
3,1
gram
koolhydraten
0,2
gram
vet
Vitaminen
2,9
mg
vitamine A
0,03
mg
vitamine B1
0,1
mg
vitamine B2
0,9
mg
vitamine B3
0,1
mg
vitamine B6
55
mg
vitamine C
Mineralen
77
mg
calcium
0,02
mg
koper
1,7
mg
ijzer
312
mg
kalium
71
mg
magnesium
0,2
mg
mangaan
113
mg
natrium
39
mg
fosfor
0,9
µg
selenium
0,18
mg
zink
 

Bronvermelding update maart 2022

Stir Fried Water Spinach | Maggie Zhu , Omnivores cookbook Ipomoea aquatica | Useful tropical plants by Ken Fern Potential Risk of Consuming Vegetables Planted in Soil with Copper and Cadmium and the Influence on Vegetable Antioxidant Activity | Wen-Lii Huang e.a. Applied Sciences 2021, 11, 3761; https://doi.org/10.3390/app11093761 https://www.mdpi.com/journal/applsci Risk Assessment for Chinese Water Spinach (Ipomoea aquatica) in Oregon | Erin Harwood and Mark Sytsma Center for Lakes and Reservoirs Portland State University Portland, OR 97207 May 2003 Ipomoea aquatica as a vegetable crop in Hong Kong | H.E./ Edie e.a. Economic Botany Vol. 23, No. 1 (Jan. - Mar., 1969), pp. 32-36 (5 pages) A cook's guide to Chinese vegetables, Martha Dalen, 1992 ISBN 0 948500 09 3 Edible water plants | Natures water, Michael Thomas (2008) Water Spinach Ipomoea aquatica| World crops for the United States Water Spinach Ipomoea aquatica | Wikipedia (EN)