top
Iquiriba
Xylopia aromatica
IQUIRIBA
De Xylopia pepers
IQUIRIBA | XYLOPIA SERICEA  © 2008
APENPEPER | XYLOPIA AROMATICA

Iquiriba

Iquiriba is een specerij afkomstig van een boom, de Xylopia sericea, een plant uit de custardappelfamilie (Annonaceae), verwant aan de Afrikaanse selimpeper.

De boom zelf wordt ook wel Piraquina negra, Aponotó-yek, Chirin yó, of Pindaíba (preta) genoemd, maar de vruchtjes qorden iquiriba genoemd.

De Xylopia cerisea komt van origine voor in Brazilië, niet alleen op de de tropische savanne van Cerrado, maar ook in breedbladbossen, de zandduinen langs de kustlijn en langs oevers van rivieren. Het is een groenblijvende boom die tot de Custardfamilie (Annonaceae) behoort, en net als de apenpeper in de Braziliaanse Cerrado groeit. Hij wordt 6-8 meter hoog en draagt ook vruchten, die net als die van de apenpeper als peper in de keuken gebruikt worden.

De embiriba een snelgroeiende boom, die in de winter bloeit. De boom heeft lancetvormige bladeren van 7,5-15 cm lang en 2,5-5 cm breed. De plant draagt clusters van als cashewnoten gevormde peulen op steeltjes. Ze zijn groen en rijpen geel. Ze zijn 2,5-5 cm lang en 4-6 mm dik, vrij klein dus, en bevatten 2-6 zaadjes in rood pulp. Wanneer de peulen drogen, kleuren ze donkerbruin. De zaden zijn gemiddeld 5 mm in lang, met een duizendtal-gewicht van 40 - 45 gram.

De boom heeft tal van namen, zoals pindaïba, wat zo iets betekent als 'boom met zaadjes om mee te vissen'. Een andere benaming is embira, embiriba of imbira, wat duidt op het gebruik van de schors, maar waarmee in de regel een heel andere boom, de Eschweilera ovata wordt bedoeld.

De peulen zijn maar 2,5-5 cm lang en 4-6 mm dik, vrij klein dus, en bevatten 2-6 zaadjes in rood pulp. Wanneer de peulen drogen, kleuren ze donkerbruin. De zaden zijn gemiddeld 5 mm. De zaadjes smaken en geuren als zwarte peper. Ze worden behalve in de keuken (als peper) ook medicinaal gebruikt, onder andere tegen slangenbeten.

De belangrijkste smaakcomponenten van pimenta de macaco zijn:

  • β-pineen (13%),
  • β-myrceen (21,8%) en
  • β-elemeen (11,5%)

Practische zaken

Aankoop en verkrijgbaarheid

In Brazilië worden de zaden van oudsher als specerij gebruikt. Ze worden uitsluitend uit het wild geplukt.

Culinair gebruik en bereiding

De zaden worden gebruikt als substituut voor zwarte peper. De scherpte wordt achterin de mond op de tong ervaren. Het merk Harald voert een chocolade met iquiriba, Fantôme bier (met cubebpeper, iquiriba, jambu en tonka).

slotregel

Oorsprong en verspreiding

Net als de Xylopia aromatica komt de Xylopia cericea van origine voor op de tropische savanne van Cerrado in de Braziliaanse staten Goiás en Minas Gerais.

De Cerrado is een aaneengesloten gebied dat ruim 20% van het oppervlak van Brazilië bestrijkt, en zich ook over delen van Paraguay en Bolivië uit strekt. Het is meer dan 2 miljoen hectare in omvang, en op het Amazonegebied na het grootste ecosysteem van het land. Het gebied staat onder grote druk, als agrarisch productiegebied. Bijna drie kwart van alle Braziliaanse slachtvee komt uit de Cerrado. Monoculturen, zoals de teelt van eucalyptus en soja, vormen een ernstige bedreiging van dit gebied, dat momenteel voor meer dan een derde deel in cultuur is gebracht. Slechts 1,5% van de Cerrado is beschermd natuurgebied.

De iquiriba komt zowel in tropisch als subtropisch Amerika voor, behalve in Brazilië in Suriname bijvoorbeeld, in Frans Guiana en Equador, maar ook in Peru en Bolivië. De iquiriba komt veelal in groepen voor in verstoorde gebieden. Hij is bestand tegen bosbranden.

Taalkundige aspecten, etymologie

De naam embira wordt behalve voor deze Xylopia cerisea ook gebruikt voor bomen uit het geslacht Daphnopsis. Van beide boomsoorten wordt traditioneel de vezelige bast gebruikt om er visnetten van te maken. De naam pindaïba, die vooral als benaming van de boom wordt gebruikt, betekent letterlijk 'boom met zaadjes om mee te vissen'. Met embiriba worden altijd de zaden van Xylopia cerisea bedoeld. De geslachtsnaam Xylopia komt uit het Grieks en betekent 'bitter hout'.

In Venezuela neomt men de vrucht fruta de burro, in Cuba malagueta brava, in Colombia malagueto genoemd.

VERTALING IQUIRIBA

engels
silky xylopia
frans
xylope soyeuse
duits
 
italiaans
 
spaans
 
arabisch
 
turks
 
hindi
 
indonesisch
 
japans
 
vietnamees
 
chinees
 
kantonees
 
 

Gezondheidsaspecten

Voedingsstoffen - gezondheidsrisico's

Geen betrouwbare of volledige informatie beschikbaar.

Bronvermelding update juni 2020

Xylopia sericea | Árvores do bioma Cerrado Xylopia sericea | Useful tropical plants Xylopia sericea | The Plantlist